Meesterproef Priscilla Ruizeveld de Winter
‘Transformationeel Leiderschap’
Priscilla Ruizeveld de Winter, juni 2016
Ter voorbereiding van een verandering in leiderschap op haar school heeft Priscilla een onderzoek gedaan naar een soortgelijk verandertraject op een andere school middels het maken van een leergeschiedenis. De leergeschiedenis heeft inzicht gegeven in de zes structuurdimensies van Veen (1980) die binnen een organisatie representatief geacht kunnen worden voor de uiteenlopende opvattingen over de structuur van een organisatie.
Dit onderzoek laat zien dat er een flink aantal jaren voorbereiding nodig zijn waarin nagedacht wordt over de doelen, de communicatie, de mogelijke effecten op personen binnen de school en de invulling van verschillende functies en taken. Transformationeel leiderschap speelde in deze verandering een grote rol. Meerdere keren is door personen in de leergeschiedenis gereflecteerd en komt naar voren dat een verandering nooit af is, transformationeel leiderschap nog steeds noodzakelijk is.
SAMENVATTING
Het hoofddoel van dit onderzoek is informatie verzamelen over een mogelijk nieuwe managementstructuur en de verschillende leiderschapskwaliteiten die bij het daarbij horende veranderingsproces worden ervaren. Op basis van deze informatie worden aanbevelingen gedaan aan het klein MT van het Huygens College. Het Huygens College heeft namelijk sinds het schooljaar 2013-2014 te maken met een teruglopend aantal leerlingen. Deze krimp zorgt ervoor dat de huidige managementstructuur volgens de directie te duur is en moet veranderen. Dit wordt opmerkelijk genoeg als enige reden aangedragen om tot verandering van de managementstructuur over te gaan. Het proces van een dergelijke verandering is vaak een ingrijpend proces en veranderingen binnen een organisatie zijn vaak, zo blijkt uit de literatuur, gediend bij transformationeel leiderschap.
Om de aanbevelingen te kunnen doen is in dit onderzoek gebruik gemaakt van een leergeschiedenis op een school in Amsterdam (hierna School X genoemd). Een leergeschiedenis is een onderzoeksmethode die een organisatie kan helpen zich beter bewust te worden van de wijze waarop er wordt geleerd binnen de organisatie-eenheden. Het geeft zicht op de organisatiedynamiek en de manier waarop binnen de organisatie met verandering wordt omgegaan. De leergeschiedenis op school X heeft inzicht gegeven in de zes structuurdimensies van Veen (1980) die binnen een organisatie representatief geacht kunnen worden voor de uiteenlopende opvattingen over de structuur van een organisatie: centralisatie, configuratie, formalisatie, standaardisatie, specialisatie en afhankelijkheid. Op deze manier wilde de onderzoeker een goed beeld krijgen van de daadwerkelijke veranderingen binnen de school wanneer de managementstructuur verandert. Hieraan gekoppeld zijn de drie dimensies van transformationeel leiderschap van Geijsel et al. (2009) onderzocht: individuele aandacht, intellectuele stimulatie en charisma, inspiratie en visie. Middels deze dimensies beoogt een transformationeel leider de ontwikkelingen van de veranderingen te ondersteunen.
Na analyse van de leergeschiedenis blijkt dat alle drie de dimensies van transformationeel leiderschap herkend worden door zowel de directie als de docenten tijdens de voorbereiding en de implementatie van het veranderingsproces op School X. De dimensie charisma, inspiratie en visie verdient nog extra aandacht tijdens verdere implementatie wat betreft een aantal structuurdimensies. Het betreft dan vooral de veranderingen die te maken hebben met de komst van een extra laag in de organisatie, de komst van de vier leerjaarcoördinatoren.
Het onderzoek op School X laat zien dat er een flink aantal jaren voorbereiding heeft plaatsgevonden alvorens de verandering van de managementstructuur uit te voeren. Er is tijdens de voorbereiding nagedacht over de doelen die nagestreefd werden, de communicatie, de mogelijke effecten op personen binnen de school en er is nagedacht over de invulling van verschillende functies en taken. Hierbij speelde transformationeel leiderschap een grote rol. Meerdere keren is door personen in de leergeschiedenis gereflecteerd op het feit dat een verandering echter nooit af is en dat er nog geëvalueerd en bijgesteld wordt wat betreft de veranderingen van een aantal structuurdimensies. De leergeschiedenis maakt ook duidelijk dat hierbij transformationeel leiderschap nog steeds noodzakelijk is.
Mocht het Huygens College een verandering in de managementstructuur nastreven, dan raadt de onderzoeker aan hier genoeg tijd voor uit te trekken. Door een grondige voorbereiding op het proces kan veel leed voorkomen worden. Hierbij dient, samen met zowel interne als externe partijen, gekeken te worden naar de denkbeelden, de structuren, de processen, de mentale modellen, de opvattingen en de cultuur binnen de school. Of te wel, er moet onderzoek gedaan worden naar de verschillende structuurdimensies van de school. Het gaat dan om de dimensies centralisatie, formalisatie, standaardisatie en specialisatie. Hierna moeten, weer met zowel interne als externe partijen, concrete plannen gemaakt worden waarin men duidelijkheid verschaft over de nagestreefde doelen, de communicatie, de mogelijke effecten op personen binnen de school en de invulling van nieuwe of oude taken. Er moet dus een duidelijke visie met betrekking tot de verandering aanwezig zijn. Dit vraagt om transformationeel leiderschap vanuit de directie van het Huygens College. Gebaseerd op het onderzoek is het hierbij raadzaam om ervoor te zorgen dat er voldoende individuele aandacht wordt gevoeld binnen de organisatie dat men zichzelf en anderen intellectueel stimuleert. Dit stimuleert een innovatie georiënteerd klimaat binnen de school wat de school in zijn algemeen ten goede zal komen.