Ben je de crisis al vergeten? Is die voorbij dan? Hoe we elkaar gek kunnen maken!
Een terugblik
De afgelopen maanden hebben veel mensen heel veel werk verzet, moesten ouders ineens werk combineren met de opvang van en het onderwijs aan hun kinderen, waren er zorgen over onze gezondheid en moesten we wennen aan een compleet nieuwe manier van samenleven. Omdat de noodzaak tot aanpassen hoog en duidelijk was, hebben we daar eendrachtig stappen in gezet en een nieuw samen ontdekt. En zoals het wel vaker gaat bij plotselinge ingrijpende veranderingen, was onze energie om aan te pakken in het begin hoog.
Vervolgens kregen we de fase waarin duidelijk werd dat al die aanpassingen nog wel even zouden kunnen duren. In ons nieuwe doen ontdekten we ook nieuwe manieren van werken, die best lijken te werken.
Inzichten in het onderwijs
In het onderwijs maakten we kennis met onderwijs op afstand en de mogelijkheden die dat biedt, moesten we ineens anders naar leren en ontwikkeling kijken en kwam de vakkundige rol van de leraar weer naar voren. Het vroeg anders denken, maar als je dat deed bleek er veel mogelijk.
Ook ten aanzien van leiderschap ontdekten we veel over onszelf en wat het vraagt om een crisis te managen. Ik lees in verschillende verslagen van onze studenten, dat ze er verrast over zijn dat mensen eigenlijk best veel zelf kunnen en leiderschap nemen waar nodig. Patrick van der Mark, directeur praktijkonderwijs op het Grotius College in Delft, vertelt in het interview met hem over leiderschap in tijden van corona:
“Dat begon direct al, op die bewuste zondagavond toen de sluiting aangekondigd werd. We kwamen met het MT bij elkaar om de kaders te bepalen. Daarna moesten we het loslaten:
We gaven de teams het vertrouwen en de professionele ruimte om binnen de kaders aan de slag te gaan. Fantastisch hoe ze het oppikten en hun eigen invulling eraan gaven. Natúúrlijk gaan er ook dingen mis. En dat mag ook. Maar ze zorgden met elkaar, van conciërge tot leraar, voor een werkbare manier om lesgeven in deze tijd mogelijk te maken.”
Gewend aan de crisis
En nu is de crisis alweer behoorlijk gewend, de noodzaak is minder helder en de regels zijn minder duidelijk in belang en inhoud. Dit is voor leiders een veel lastigere periode. Het komt er nu op aan om met elkaar de regels te interpreteren en betekenis te geven. Om mensen betrokken te houden en ook om rust in te bouwen en reële verwachtingen te formuleren.
Om mij heen zie ik dat mensen vergeten dat er überhaupt een crisis gaande is. Zo las ik gisteren een mooi interview dat start met de constatering ‘dat de crisis nog wel even had mogen duren’. Hij is nog niet voorbij, maar we zijn er een beetje klaar mee. En we vergeten gemakshalve dat we ooit een crisis hadden en dat die ons heel veel energie heeft gevraagd.
Ken je dat effect: dat je iets aanpakt in je huis, bijvoorbeeld een deur schildert, en na afloop eigenlijk niet meer ziet waar je vandaan kwam? Dat je er een foto bij moet nemen om de ontwikkeling te zien? Zo snel wennen we aan het nieuwe en zijn we waar we vandaan kwamen weer vergeten.
We kijken niet naar de ontwikkeling, maar meer absoluut naar hoe het er nu uitziet. En precies dit baart mij nu een beetje zorgen. We zijn vergeten dat we uit een uiterst spannende en energiekostende tijd komen (of het nu goed of niet goed voelt) en dat eigenlijk alles net even anders verloopt dan normaal.
De verkeerde meetlat
Ook in mijn organisatie zijn we kritisch als we niet alles doen wat we ons hadden voorgenomen, als we niet de dingen doen die we normaal ook doen, als we ons niet houden aan deadlines en de dingen dit jaar simpelweg anders gaan dan we gewoon zijn; we hebben moeten improviseren.
We nemen onszelf voortdurend de maat, en dat past bij een kwaliteitscultuur, maar gebruiken de verkeerde meetlat. We gebruiken de meetlat die we onder normale omstandigheden gebruikten en raken het zicht op de menselijke maat van dit moment kwijt. En omdat het niet allemaal gaat zoals ‘normaal’ schieten we in oude reflexen en geven eerder nog extra gas. We overvragen elkaar en stemmen niet af over realistische verwachtingen Herken je dat in je eigen organisatie?
Leiderschap is ruimte creëren voor de menselijke maat
Goed managen van de crisis vraagt nu leiderschap. Ga met elkaar in gesprek over wat past, wat nodig is, en wat kan. Over hoe het echt zit met ieders energie. Kortom: wat is de juiste passende meetlat?
Sta af en toe op de rem en durf met elkaar te beslissen om zaken die je gewoon bent te doen, te laten liggen. Dat voelt ongemakkelijk of verkeerd voor onze psyche, want die put zijn rust vooral uit het doen van veel en vooral de vertrouwde dingen. Het vraagt moed om dit soort keuzes te maken. Ik hoor je namelijk al denken: ‘maar, mijn RvT verwacht dit toch van me?’, ‘maar, mijn directeur wil wel de normale rapportage ontvangen’ of ‘maar, mijn klanten rekenen er toch op.’ Ja maar, ook met deze mensen kan je prima in gesprek om te kijken wat nu nodig en passend is!
Deze noodgedwongen vertraging is ook een kans om juist nu tijd te nemen en na te denken over hoe verder? Wat vinden we belangrijk, is dat tempo wat we altijd aanhielden wel echt noodzakelijk, doen we wat we de bedoeling vinden en dragen we bij aan de samenleving zoals we dat willen?
Het managen van de crisis is ook wat anders dan de relevante transformatie(s) waar we mogelijk zicht op krijgen en waar veel mensen over schrijven (zie ook mijn eerdere blog: ‘Corona is geen reden voor transformatie’). Laten we voor dit gesprek wel tijd nemen en mensen niet nu overmatig belasten.
Bart Schipmölder is directeur-bestuurder van NSO-CNA en leiderschapsdocent binnen de middenmanagement-opleiding en Stuurkunst.
Lees ook mijn blog over begeleiden van rouw in coronatijd
en mijn blog ‘Alles wat je geen aandacht geeft groeit ook!’
Lees de interviews in onze serie over leiderschapspraktijken in tijden van corona