De 9 grootste eye-openers van de NSO-CNA Inspiratiedag 2019

De ruim 70 deelnemers aan de Inspiratiedag kwamen voor nieuwe kennis en inzichten. En die kregen ze in overvloed, met 2 lezingen en 4 workshops. Om niet te spreken van alle informatie en ervaringen die onderling tussen schoolleiders werd uitgewisseld.

Aan het einde van het evenement vroegen we een aantal aanwezigen naar hun grootste eye-openers. Hieronder zetten we ze voor je op een rij.

1. De niveauverschillen tussen leerlingen zijn kleiner dan we denken

Jonathan Simonis (Stichting PAS) wist bij de lezingen niet wat hij hoorde:

“Mijn grootste inzicht van de dag is dat leerlingen van de 7 differentiaties qua niveau zó dicht bij elkaar zitten. De ‘beste’ VMBO-leerling kan zich meten met de ‘slechtste’ VWO-leerling. De overlap is gigantisch.

Daar ben ik echt van geschrokken. Temeer omdat het schooladvies zó bepalend blijkt te zijn voor de kansen van leerlingen. Zowel die op school als in hun verdere leven.”

2. Basisschoolleraren hebben heel veel invloed op het verdere leven van kinderen

Jonathan Simonis schrok ook van de reikwijdte van het schooladvies:

“Gezien het belang van het schooladvies hebben leraren in het PO enorm veel invloed op het verdere leven van kinderen. Véél meer dan ze zelf weten of zich realiseren.

Dit feit moet veel bekender worden. Zodat basisschoolleraren zich hier véél bewuster van worden. En hun verantwoordelijkheid serieuzer nemen.”

3. Er spelen veel onbewuste aannames die kansenongelijkheid creëren

Jonathan Simonis ziet meer bewustwording voor basisschoolleraren:

“Bij het schooladvies spelen veel aannames (onterecht) een zware rol bij het schooladvies. Het meest prominent: het opleidingsniveau van de ouders en de achtergrond van leerlingen.

Dat leidt al snel tot uitspraken als: ‘Die leerling kan dat en dat niet.’ Of: ‘Die ouders kunnen hun kind niet helpen.’ Of: ‘Die ouders zijn niet betrokken bij hun kind.’

Daar moet en wil ik nog meer mee bezig zijn. Ik ga bijvoorbeeld meer navraag doen bij de leraren.”

4. Minder bezig zijn met overgangseisen kan kansengelijkheid vergroten

Titia Wittenberg (Montessori Lyceum Amsterdam) ziet kansen in een verschuiving van perspectief:

“We denken in het onderwijs teveel vanuit overgangsnormen. Leerlingen zakken bijvoorbeeld vaak voor vakken die ze toch niet meenemen naar het volgende jaar. Waarom is dat eigenlijk zo? Nemen we leerlingen op deze manier niet onterecht kansen af?

We kunnen in plaats daarvan vanuit toelatingseisen denken: wat heeft deze leerling nodig om zijn/haar zelfgekozen pad te vervolgen? Om zijn/haar talenten optimaal te benutten?

Dat is denken vanuit vertrouwen: vertrouwen dat het kind die verantwoordelijkheid kan nemen, en zichzelf kan ontwikkelen.”

5. We laten ons teveel in een malletje dwingen

Madeleine Lodeweges (Montessori Lyceum Amsterdam) ziet kansen om meer ruimte te creëren in het onderwijs:

“Wat mij weer eens duidelijk is geworden: we laten ons teveel in een malletje dwingen. Het malletje van de wet en van gewoontes.

Maar er is zoveel méér mogelijk. We moeten niet alles willen vastleggen en reguleren.”

Een medeschoolleider was het daarmee eens:

“Maar dan moeten we eerst afscheid kunnen nemen. Want in het onderwijs verzinnen we steeds iets nieuws terwijl het oude rond blijft hangen. Pas als we dat oude loslaten ontstaat ruimte voor échte vernieuwing.

Maar loslaten moet je ook durven. Angst voor het onbekende, angst om te ‘zwemmen’. Dat zit ons nog weleens in de weg. Als leidinggevenden moeten we leren dealen met die angst.”

6. Meer out-of-the-box denken/mazen in de wet opzoeken

Urdice Sno (ROC van Amsterdam) ging ‘ontwaakt’ naar huis:

“Ik ben wakkergeschud om meer out-of-the-box te gaan denken. Doen we nog wel de goede dingen? Welke keuzes maken we en waarom?

Er liggen veel mogelijkheden die we nu onbenut laten. En daarvoor mogen we best wat meer de mazen in de wet opzoeken. Met name ook als het gaat om meer gelijkheid te creëren.”

Deborah Odendaal (Montessori Lyceum Amsterdam) is het daar roerend mee eens:

“Er is in het onderwijs – en de regelgeving daaromheen – veel meer ruimte dan we denken om leerlingen meer te laten bereiken.

Dat toonde Leendert-Jan Veldhuyzen heel mooi in zijn workshop over zijn nieuwe school; hij laat zien wat er allemaal kan als je het ‘gangbare’ loslaat.”

7. Primair en Voortgezet Onderwijs moeten meer samenwerken

Urdice Sno werd ook geprikkeld door het gat tussen PO en VO:

“PO en VO kunnen veel meer samenwerken in de overdracht van leerlingen. Want op de basisschool wordt heel veel kennis opgebouwd over individuele leerlingen. Daar wordt nu vaak helemaal niets mee gedaan; op het VO moeten leraren al die kennis zelf opdoen.

Maar wat nu als dat gedeeld wordt? Als de nieuwe school op de hoogte is van wat een leerling kan en nodig heeft? Dat zorgt voor een veel soepelere voortzetting van de schoolloopbaan.”

8. Etniciteit heeft steeds minder invloed op kansen van leerlingen

Nadine Duymaer van Twist (OBS Margrietschool) kreeg opbeurend nieuws tijdens de lezingen:

“Etniciteit blijkt minder invloed te hebben op de kansen van leerlingen. En dat terwijl ik daar zelf nogal pessimistisch over ben als ik naar mijn eigen (zwarte) school kijk.

De Inspiratiedag zet me aan om er weer met een open blik naar te kijken.”

9. We zijn in het onderwijs goed bezig om voor meer gelijkheid te zorgen

Als er één ding bleek tijdens de Inspiratiedag, was het wel dat het thema lééft in het onderwijs. Tijdens de lezingen, de workshops en gesprekken gedurende dag kwamen vele mooie ideeën en initiatieven ter sprake.

Nadine Duymaer verwoordde dit gezamenlijke gevoel:

“Het is mooi om te zien dat we in het onderwijs volop bezig zijn met kansenongelijkheid, en daar al goede stappen in zetten. Maar we zijn er nog lang niet.”

Ook over dat laatste was iedereen het wel eens. Kansenongelijkheid verdient langetermijnaandacht. Zowel van scholen als – niet in de laatste plaats – de overheid.

En nu al die kennis en inzichten omzetten in actie!

Zo’n Inspiratiedag is mooi. Iedereen ging positief gestemd en vol energie weer naar huis. Maar dan? Dan dreigt ‘de waan van de dag’. Verschillende deelnemers waarschuwden hiervoor.

Tegelijkertijd vertelden velen al van plannen om de kennis en inzichten van de dag te delen met hun team. Dáár begint verandering. Want niemand kan in z’n uppie voor gelijkere kansen zorgen. Dat moeten we met z’n allen doen.

Opgetekend door Arjan Jonker.

Lees meer over gelijke kansen in het onderwijs.

en lees de NSO-CNA Nieuwsbrief november 2019:

In deze speciale editie van onze nieuwsbrief vind je:

• Schoolleiders over kansenongelijkheid
• Louise Elffers over de opkomst van schaduwonderwijs en gelijke kansen
• Inge de Wolf over de toenemende kansenongelijkheid in het onderwijs
• Verslag van de 4 workshops