Persoonlijk Leiderschap
start 25 september 2019

De coronacrisis is geen reden voor transformatie

Bart Schipmölder, 31 mei 2020

Na het uitbreken van de coronacrisis en het ingaan van de intelligente lock-down, lees en hoor ik veel mensen spreken op social media, in kranten en tijdschriften over een transformatie gekoppeld aan de coronacrisis van dit moment. Corona is de motor voor verandering want die verandering is hard nodig, zo is de onderliggende stelling. Corona zelf is het teken dat we zo niet verder kunnen. Churchill wordt zeer regelmatig geciteerd: ‘Never waste a good crisis’. De coronacrisisis is geen reden voor transformatie.

Ga je een transformatie inzetten, of zorgen dat je goed door de crisis komt?

ROC Flevoland

Ik krijg regelmatig de vraag als directeur-bestuurder welke transformatie wij bij NSO-CNA gaan maken als gevolg van de crisis en de nieuwe 1,5 meter samenleving. Mijn, voor sommigen teleurstellende, antwoord is dat wij dat niet gaan doen. En dan bedoel ik te zeggen dat de coronacrisis op zichzelf geen reden voor onze transformatie is. Dan zouden we onze vernieuwing enten op een tijdelijke situatie die ooit wel weer over gaat. Juist dan lopen we het risico dat als de dreiging van corona wegvalt en de maatschappelijke coronaspelregels worden ingetrokken, we terugvallen naar hoe we het altijd al deden. Zo werkt dat bij lineair veranderen namelijk. Dat is waarom, volgens Hans Vermaak, de poging van mensen om af te vallen vaak mislukt. Als je enigszins resultaat krijgt van je inspanning, je dus lichter wordt, vervalt de noodzaak voor de verandering en keert het oude eetpatroon weer terug.

De crisis is een crisis en daar hebben we in te handelen met hopelijk zo tijdelijk mogelijke maatregelen. Dat is wat wij op dit moment ook doen. Ons onderwijs is in sneltreinvaart en met creativiteit, net als elders trouwens, omgezet naar onderwijs op afstand. En ook voor volgend studiejaar zijn we maatregelen aan het uitwerken waardoor ons onderwijs door kan gaan. Het goede nieuws is dat de belangstelling voor onze opleidingen volgend jaar er zeker niet minder door is geworden.

Maar: ‘never waste a good crisis’

Een crisis als deze zet onze systemen enorm onder druk en legt daarmee de fundamentele problemen bloot en maakt ons bewust van wat wel van waarde is. Systemen die eigenlijk al niet meer dienend waren aan de samenleving krijgen het moeilijk. Voorbeelden hier van zijn ons huidige economisch model, ons infrastructureel systeem met volle wegen en treinen, het werken op een vaste kantoorlocatie en het stelsel waarin bedrijven vooral op eigen winst uit zijn en niet bijdragen aan de samenleving in de landen waar ze actief zijn. Systemen die in het einde van hun levensfase zitten en tot nu toe ternauwernood overeind bleven krijgen een laatste zetje en vallen om. Winkels en horecagelegenheden in winkelcentra die nog maar nauwelijks kunnen bestaan door hoge huren en de verschuiving naar online bestellen hebben het heel moeilijk op dit moment. En die verschuiving naar online winkelen zou zo maar eens door kunnen zetten als mensen er aan gewend raken. Zwakke systemen overleven dus niet en dat is eigenlijk een gezond natuurlijk proces. Ook in elk natuurlijk ecosysteem werkt het zo.

De crisis biedt kansen

Daarmee biedt de crisis ons wel een kans om te experimenteren met nieuwe vormen en oplossingen die mogelijk ook op langere termijn een meer duurzaam alternatief kunnen zijn. Deze oplossingen kregen voorheen geen kans omdat we als mens nu eenmaal graag vasthouden aan het vertrouwde. Een zo in het oogspringend experiment is het videobellen voor opleidingen en vergaderingen. Hoewel het al lang mogelijk was heeft onderwijs op afstand een boost gekregen en bleek goed mogelijk, met ook z’n beperkingen. Onze docenten en studenten, ook degene die er voorheen niet zo veel in zagen, zijn verrast door en positief over de mogelijkheden. We leren in snel tempo wat werkt en wat ook niet werkt. We leren wanneer een vergadering effectiever is als deze live plaatsvindt. Maar ook wanneer dat niet nodig is en we onszelf en de planeet heel wat reiskilometers kunnen besparen.

Onderwijs op afstand

Hoe de crisis bijdraagt aan transformatie

Op het gevaar af dat ook ik naar voren vlucht en de crisis te positief wil duiden, wil ik toch de positieve kant van de crisis en de randvoorwaarden om daar ook iets mee te doen er uit lichten. De crisis heeft dus twee effecten: het legt duidelijker bloot en maakt beter invoelbaar waar en waarom transformatie noodzakelijk is en het geeft ons een kans om ervaring op te doen met nieuwe oplossingen en deze op waarde te schatten.

O ja, en er zijn nog meer effecten. Het brengt ons terug naar de nog basalere vraag van de bedoeling: ‘waarvoor doen we wat we doen?’. In goed geregelde systemen verdwijnt het besef van de bedoeling langzaam uit beeld. Als deze systemen ontregeld worden en nieuwe oplossingen gevonden moeten worden, dan kan dat alleen maar door weer terug te gaan naar die bedoeling. In het onderwijs was de eerste reactie om het gangbare lopende programma op dezelfde manier en zelfde tempo, maar dan online voort te zetten. Dat werkte niet. De examens vervielen, overgaan of zitten blijven kon niet op de normale manier bepaald worden en kinderen leerden ook anders en andere dingen. Als die gangbare manier dan niet werkt, moet je terug naar de bedoeling en kijken waar het echt over gaat en van daaruit alternatieven bedenken. Als het ons bijvoorbeeld gaat om de ontwikkeling van zelfstandigheid bij kinderen, dan leren ze daar door de crisis juist in en kunnen we daar ook tevreden mee zijn. Dan is het voltooien van het voorgeschreven lesprogramma niet het allerbelangrijkste.

En een ander belangrijk effect van de crisis is dat de crisis ons weer even heeft teruggeworpen op elkaar. De sociale cohesie is toegenomen. De crisis schept een samenhorigheid en mogelijk momentum om wel degelijk op een aantal gebieden transformaties in te zetten. Het wordt de komende periode nog wel een klus om die samenhorigheid te behouden. Laten we vooral blijven herinneren hoe wezenlijk die was in deze periode. Hoe fijn het was om ons verbonden te voelen in de strijd tegen het virus.

Koppel de transformatie aan het juiste probleem

De crisis kan een aanleiding zijn tot transformatie, maar is dus veelal niet de reden van die transformatie. Willen we met succes een transformatie op gang brengen dan is het wat mij betreft cruciaal dat deze verbonden is aan een gedeeld zicht op de noodzaak en relevantie daarvan.

Het is van belang om onder invloed van de goede ervaringen die we momenteel opdoen met de ‘tijdelijke’ oplossingen, invoering van deze oplossingen niet een doel op zich te maken. Ook hier gelden de ‘oude’ wetten van de veranderkunde nog steeds. Eerst het waarom, waartoe en het wat, en dan het hoe. Regelmatig krijg ik de suggestie om vooral het onderwijs op afstand zoals we dat nu geven als transformatie door te voeren voor de toekomst. Dat zou kunnen, maar eerst gaan we deze ontwikkeling enten in een duidelijk overkoepelend perspectief op het waarom en waartoe, de leidende principes en waarden en pas dan kunnen vormgeven aan het hoe.

Om dat succesvol te doen zijn we gestart binnen NSO-CNA met een onderzoek onder studenten en docenten naar het waartoe en naar de ervaringen met de ‘tijdelijke’ oplossingen van dit moment. Wat werkt en is effectief, wat werkt niet en welke ontwikkeling is nodig.

Je zou kunnen zeggen dat we eerst ‘spontaan’ hebben gehandeld met veel creativiteit. We hebben geëxperimenteerd en gaan nu over naar het rationaliseren van ons handelen (Hurst), en afscheid nemen van oplossingen die ons (al langer) niet meer voldoende van dienst waren.

Maatschappelijke thema’s

Even terug naar de maatschappelijke thema’s. Daar adviseer ik bovenal om met elkaar in gesprek te gaan en te blijven over het waartoe en waarom. Wat is toe aan transformatie, waarom is dat zo en wat zou de richting moeten zijn die we opgaan. Denk daarbij voorbij de grenzen van je eigen organisatie, van buiten naar binnen en van binnen naar buiten.

Zo wordt er in het onderwijs al langer vanuit vele kanten aangedrongen op verandering. Maar de verschillen tussen de betrokkenen zijn groot. Het debat werkt polariserend en kent een sterke wij-zij toon. Dat is in de fase van het verkennen ook nodig. Maar er ontstaat al langer geen gezamenlijke visie. Landelijk niet, maar binnen veel scholen ook niet. Misschien is dit het moment om wel met elkaar in gesprek te gaan. Ook gezien de sombere berichten uit de Staat van het onderwijs. Het zal nog veel veel dialoog en onderzoek vragen om uiteindelijk de verschillen te overstijgen en richting te gaan geven aan de gewenste transformatie. En dialoog en onderzoek alleen zijn natuurlijk lang niet voldoende, maar wel een belangrijke eerste stap.

Ga in dialoog

Kortom. Er worden veel thema’s zichtbaar, maar laten we de transformatie enten op een goede dialoog over de transformatie die nodig is en over de bedoeling ervan, en niet op de coronacrisis als zodanig! Wij van NSO-CNA begeleiden jouw organisatie en de teams graag bij het voeren van deze dialoog. En uiteraard ook bij de dialoog over het type leiderschap dat in de nabije toekomst nodig zal zijn om aan dit soort transformatieprocessen leiding te geven. Heb je daar belangstelling voor, neem dan contact met ons op.

NSO-CNA Jubileumcongres, Bart Schipmölder

 

Bart Schipmölder is directeur-bestuurder van NSO-CNA en leiderschapsdocent binnen de middenmanagement-opleiding en Stuurkunst.

Lees ook mijn blog over begeleiden van rouw in coronatijd

Naar onze andere blogs

Lees de interviews in onze serie over leiderschapspraktijken in tijden van corona

 

0 0 stemmen
Artikel waardering
Deel dit bericht
Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
0
Zou graag je gedachten willen weten, laat een reactie achter.x
Spring naar toolbar