De kwetsbare leider: een krijger?
In de lijstjes met aanbevelingen voor goed leiderschap komt de eigenschap ‘kwetsbaarheid’ vaak voor. Waarom eigenlijk? En wat ís een kwetsbare leider? Die vragen probeer ik in deze blog te beantwoorden.
Waarom is kwetsbaarheid belangrijk? Brené Brown zegt: ‘Kwetsbaarheid is de beste manier om van je potentieel gebruik te maken en echte verbindingen met anderen aan te gaan.’
In een recent artikel in Trouw onderstrepen de auteurs eveneens de noodzaak van kwetsbaarheid1. Zij stellen dat deze tijd ‘vraagt om een heel nieuwe levenskunst, waarin we kwetsbaar durven zijn, en oncontroleerbaarheid – ook het tragische in het leven – onder ogen zien en zelfs beamen.’
Wat is kwetsbaarheid niet?
Wat is kwetsbaarheid eigenlijk? En is het zo makkelijk als het klinkt? Om hierop zicht te krijgen, helpt het om eerst stil te staan bij wat het niet is.
Brené Brown schrijft in haar laatste boek Dare to Lead2 dat kwetsbaar zijn niet betekent dat je alles wat er in je om gaat met iedereen deelt. Kwetsbaar zijn verwordt dan tot een strategie om lastige situaties waar je als leider mee te maken krijgt te vermijden. Delen om het delen – zonder rekening te houden met wat passend is bij je rol en waar je professionele grenzen liggen en waarbij je niet helder bent over je intenties en verwachtingen – is niets anders dan leeglopen of roddelen. En dat is uiteindelijk schadelijk voor jouw functioneren en dat van anderen.
Dat kwetsbaarheid inderdaad niet draait om het domweg delen van gevoelens, leerde ik tijdens een training over het begeleiden van groepen. Een van de deelnemers had de opdracht ons te begeleiden bij een oefening. Zij nam bij de start veel ruimte om te benoemen hoe spannend het voor haar was, hoe onzeker ze zich voelde, maar dat ze zich wel heel goed had voorbereid. Voor ons was dit echter ongemakkelijk. Ongemerkt vroeg ze ons toestemming om te doen wat zij te doen had. En ze maakte ons een beetje tot dader, want wij waren immers zo spannend. Ze zocht steun bij ons, waar dat niet passend was in de situatie. Dat deed afbreuk aan onze bereidheid om haar te volgen.
Wat is een kwetsbare leider dan wel?
Voor mij is kwetsbaar zijn dat je met alle gevoelens die een situatie oproept, doet wat je te doen hebt. Dat je gaat staan, je rol neemt en bereid bent daarin helemaal zichtbaar te zijn,
ook als het niet lukt. Dat kun je ook ‘krijgerschap’ noemen.
De boeddhistische leraar Chögyam Trungpa heeft veel over krijgerschap geschreven. Hij beschrijft krijgerschap als een houding van onbevreesdheid, waarin we met een open
hart onze uitdagingen aan kunnen gaan. Het woord ‘krijger’ komt van het Tibetaanse woord ‘pawo’, dat letterlijk betekent: ‘hij die moedig is’. De sleutel tot krijgerschap is dat we geen vrees hebben voor wie wij zijn. De definitie van ‘moed’ sluit hier mooi op aan: ‘niet bang zijn voor onszelf’.3
Moed om responsief en onbevreesd in de situatie te willen zijn. Doen wat de situatie nodig heeft en past bij je rol. Op je gemak met je ongemak zijn. Aanwezig kunnen blijven in de situatie. En gevoelens in het moment zoals angst, blijdschap of verdriet toestaan en nieuwsgierig verkennen. Dát is voor mij kwetsbaarheid.
Dit ervaarde ik bijvoorbeeld toen ik als teamcoach een managementteam begeleidde, vlak nadat een collega was ontslagen. De spanning was om te snijden. Niemand wist waar te beginnen. En ik stond, vanuit mijn oude reflexen, al bij de deur naar buiten. Maar ik realiseerde me dat het mijn rol was die dag om het gesprek te leiden en bespreekbaar te maken wat onbespreekbaar leek. En hoe graag ik ook weg wilde, ik bleef en liet mijn eigen angst er zijn. En daarin werd de angst ook informatie over de situatie, en kon ik beter aansluiten bij de angst van alle mensen aan tafel.
De krijger voorop?
Moedig, kwetsbaar leiderschap gaat dus over open en onbevreesd aanwezig zijn bij hoe het is, in de situatie en in onszelf. Dan kunnen we goed luisteren naar ons dieper weten over wat passend is om te doen. En je ondersteuning regelen waar nodig.
Krijgerschap in ons leiderschap is belangrijk als we werkbare antwoorden willen vinden voor de lastige situaties waar we in ons werk en in de samenleving voor staan. We zullen de realiteit open en realistisch tegemoet moeten treden en hebben te leren om tegenstellingen die er van nature zijn te integreren. Dan kunnen heldere keuzes gemaakt worden waarmee we ook begrenzen. Dat lukt alleen als we de krijger in onszelf meer de ruimte geven, en ons eigen welbevinden minder voorop zetten.
Iedereen die wil leren omgaan met kwetsbaarheid en een krijger wil worden, kan ik de boeken van Brown en Trungpa van harte aanbevelen.
Bart Schipmölder
Directeur NSO-CNA Leiderschapsacademie
- Govert Buijs, Ad Verbrugge en Jelle van Baardewijk – Overleven we de hypermoderniteit? Niet zonder nieuwe levenskunst – Trouw 1 december 2018 http://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/overleven-we-de-hypermoderniteit-niet-zonder-nieuwe-levenskunst~aeae4a3c/
- Brené Brown – Dare to Lead – Ebury Publishing, oktober 2018
- Chögyam Trungpa – Shambhala De weg van de krijger – Kosmos uitgevers, 4e druk, 9789021536101- januari 2003