Gedeeld leiderschap: Hoe voorkom je een informele leider?
Een aanspreekpunt?
Zoveel scholen, en trouwens ook andere organisaties, willen graag hiërarchisch leiderschap aanvullen met gedeeld leiderschap. Toch blijkt dat, ondanks ambitie, vaak niet gemakkelijk. Gister sprak ik nog met een grote vo school met meerdere locaties, waar ze al een aantal jaar daarnaartoe werken. Ze hebben hele mooie stappen gezet. Ze werken met kleine teams van 7 tot maximaal 10 teamleden. Die teams zijn samen verantwoordelijk voor een groep leerlingen. Dat combineren ze met vakgroepen die verantwoordelijk zijn voor de vakontwikkeling en die combinatie werkt goed.
Ze worstelen er echter mee dat de locatiedirecteur graag een aanspreekpunt wil in elk team. Daarvoor hebben ze nu iemand in het team tot teamvoorzitter benoemd. Geen hiërarchische rol, maar iemand die de teamoverleggen plant en voorzit. Ondertussen komt er steeds meer bij die teamvoorzitter terecht. Bijvoorbeeld alle leerlingzaken, zoals vragen van docenten die ergens niet uitkomen met een leerling of ouders, samenwerkingsproblemen, etc. Langzaam maar zeker wordt de teamvoorzitter toch steeds meer een verkapte teamleider.
Taken (blijven) delen
De reflex van we gaan naar minder leidinggevenden, we willen naar meer gedeeld leiderschap, meer zelfverantwoordelijkheid in de teams en dan toch extra taken bij een persoon beleggen, zie ik heel vaak. Een gemiste kans, want daardoor noem je iemand geen leidinggevende meer, je betaalt iemand daar ook niet meer voor, maar blijft toch eigenlijk hetzelfde werken dan je eerder al deed. Hoe dan wel? Dat hoeft niet zo ingewikkeld te zijn. Je bedenkt welke extra taken er in een team allemaal nodig zijn. Bijvoorbeeld dus overleggen plannen, die voorzitten, een aanspreekpunt voor leerlingzaken, kwaliteit monitoren en verbeteren en samenwerking monitoren en verbeteren, etc. Als je graag het leiderschap wilt delen, beleg dan dit soort taken bij verschillende teamleden, mede op basis van persoonlijke interesse en kwaliteiten. Zo delen de teamleden extra taken en verantwoordelijkheden en ontstaat als vanzelf gedeeld leiderschap. De volgende vraag van deze vo school was: En wat als er iemand in het team zit die vooral les wil geven? Ik zou zeggen dat kan, je hebt als team in gesprek te gaan over de taken die je samen uit te voeren hebt en wie daarin wat doet. Als het binnen het geheel past dat een teamlid zich meer op de reguliere onderwijstaken richt en een ander teamlid iets minder onderwijstaken, omdat er een andere taak bijkomt dan is dat prima. Het vraagt wel dat teamleden regelmatig bespreken of eenieder nog vindt dat de taakverdeling evenredig is, dat gesprek regelmatig agenderen dat is dan bijvoorbeeld een taak van het teamlid die van de samenwerking is. En laten we vooral niet te bang zijn om eens te wisselen van taken als teamleden daar behoefte aan hebben.
Opnieuw: een aanspreekpunt?
Misschien vraag je jezelf ondertussen af: Hoe zit dat nu met die directeur die graag een aanspreekpunt wilde. Ook dat kan nog steeds, want dat zou ook een van die taken in het team kunnen zijn: linking-pin. En zeker die taak zou ik regelmatig rouleren in het team, dus na 1 of 2 jaar wordt dat iemand anders, want die persoon heeft vaker contact met de directeur en dat doet iets in de verhoudingen.
Al met al zag deze vo school het helemaal voor zich hoe ze dit zouden kunnen doen in hun dagelijkse praktijk. Ik ben heel benieuwd hoe ze daarmee gaan varen en of dit daadwerkelijk een doorbraak op gaat leveren richting meer gedeeld leiderschap!
Karin Derksen
Kerndocent MEL