Een muur van identiteit. Gezocht: een leider die groepen verbindt!
Advies aan de politieke partijen die nu hun leider selecteren
Wij mensen hebben een duidelijk gevoel nodig van wie we zijn. Alleen dan begrijpen we de wereld en onze plaats daarin. Dit kunnen we bereiken door ons te identificeren met groepen met ondubbelzinnig gedefinieerde sociale identiteiten.
Anders gezegd: we komen bij elkaar in groepen die ons identiteit en houvast geven. Zodat we ons minder onzeker voelen over onszelf. Om die groep plaatsen we een stevige muur: de muur van identiteit. Je kent dat nog wel van vroeger op het schoolplein: dat leuke groepje waar je, wat je ook probeerde, toch niet bij mocht horen.
Het gevoel ergens bij te horen is vaak belangrijker dan de inhoudelijke afwegingen. Dat verklaart waarom soms irrationele standpunten binnen zo’n groep toch weerklank vinden. Het gaat namelijk niet om de inhoud, maar om iemand te zijn! Zo begrijp ik ook het actuele verzet tegen zonnebrand: naar mijn idee compleet irrationeel, maar je hoort wel ergens bij als je er tegen bent.
Onzekerheid
Nu de onzekerheid over en in het leven lijkt toe te nemen, zien we dit mechanisme steeds sterker in de samenleving terug. Bijvoorbeeld: je bent ‘Wappie’ of ‘Woke’. Die onzekerheid zit ‘m niet alleen in grote vraagstukken als klimaat, huisvesting en kansenongelijkheid. Maar ook in de vele kleine keuzes die we moeten maken voor een ‘succesvol leven’. Keuzes die er volgens velen allemaal ook écht toe doen. Deze trend past helemaal in het toenemende consumentisme.
Onder onzekerheid willen mensen hun groepsgenoten en zeker hun leiders kunnen vertrouwen. Dit verwachten ze ook van hen. Vooral van degenen die het ideaalbeeld van de groep vertegenwoordigen, en gezien worden als ‘een van ons’.
De ideale leider
Daarom is het cruciaal om nu te zoeken naar die ideale leiders: leiders die verbinden in plaats van splijten. Leiders die hun keuzes kunnen uitleggen aan alle individuen en groepen in de gemeenschap. Iemand die een ‘groepsverbindende identiteit’ uitdraagt.
Oftewel: iemand die de subgroepen in hun eigen identiteit erkent, en tegelijkertijd een bovenliggende identiteit geeft die álle groepen ten goede komt en betekenis geeft.
Jan Vorstenbosch omschrijft dat helder: ‘In de politiek is het niet voldoende om alle zakelijke argumenten op een rijtje te hebben en met wat wetenschappelijke rapporten te zwaaien als onderbouwing. Het gaat er ook om dat je de mensen en hun emoties begrijpt en hen weet te winnen voor jouw standpunt en beleid. Procedures volstaan daarbij niet, je moet de harten en zielen van de mensen winnen voor jouw zaak en jouw keuzes.’
We hebben leiders nodig – kortom – in wie mensen zich kunnen herkennen, en die een prominente communicatieve rol spelen in het definiëren van de identiteit van de groep.
Advies aan politici
Dus politici: zoek niet naar de leider die alleen jóuw groep het beste vertegenwoordigt. Zoek in plaats daarvan naar de leider die ook de emoties en behoeften van anderen kan verwoorden. En die deze kan meenemen in zijn of haar verhaal: de ‘intergroup leader’.
Deze bijdrage is geïnspireerd op het artikel: Walls between groups: Self-uncertainty, social identity, and intergroup leadership van Michael A. Hogg (2023, met open access te downloaden), en de inleiding van Jan Vorstenbosch in het boek Het Ajax-dilemma (2021).
Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie
Deze blog op LinkedIn aanbevelen en delen.