Hoe hou jij als Schoolleider de blik vooruit?

Onzekere tijden

Het zijn onzekere tijden. Ik hoor het regelmatig en ik ervaar het zelf ook. Instabiliteit in Europa of zelfs de wereld, doet de economie het nu wel of niet, de kloof tussen politiek en burger die groter wordt, stakingen in het onderwijs, gele hesjes, terrorisme, verkiezingen op handen (‘De belangrijkste ooit” zeggen sommigen), en ga zo maar door.

Met de toekomst bezig zijn

Lastig om in zo’n tijdgewricht bezig te zijn met de toekomst, toch? Zeker. Maar het is niet alleen in deze tijd lastig, bezig zijn met de dingen van de toekomst was altijd al lastig. Vroeger bijvoorbeeld, toen ik nog werkte in de bedrijfsgezondheidszorg, was preventie altijd een veel lastiger thema dan het aanpakken van de problemen van vandaag en gisteren (werkdruk, onveiligheid, verzuim). Immers: preventie betekent werken aan oplossingen voor problemen die er (nog) niet zijn. En eigenlijk nog erger en paradoxaler, want als je het goed doet met die preventie, dan werk je aan problemen die zelfs nooit komen! Want die heb je dan effectief voorkómen. Lastig. En zo blijkt het moeilijk om toekomstgericht te werken, haast op welk thema dan ook. Jonge ZZP’ers nemen geen maatregelen voor opbouw van pensioen, gezond leven is een chronisch lastig thema, en het meest duurzame aan werken aan duurzaamheid lijkt de moeite die het ons kost.

Aanpakken van potentiële problemen is lastig

Als je er psychodynamisch naar kijkt, is het niet zo gek. Want als het je taak is om een actueel probleem op te lossen, dan ga je daarmee aan de slag. Al dan niet via meerdere pogingen krijg je het gefikst en oogst je de lof van iedereen. Fijn dat dat weer opgelost is! Maar als het je taak is om een potentieel toekomstig probleem te onderscheiden en aan te pakken, roept dat een hoop onzekerheden op. Zeker bij jezelf. Ken ik het probleem eigenlijk wel goed genoeg? Heb ik in huis wat nodig is om het aan te pakken? Wil ik er eigenlijk wel mee aan de slag? Maar ook bij de anderen. Hebben we geen betere dingen te doen?

En voor je het weet word je ‘gelukkig’ afgeleid door de actuele problemen van vandaag.

Je school vitaal houden is je belangrijkste verantwoordelijkheid

Niets menselijks is je vreemd, dus je laat je afleiden en gaat met de dagelijkse regeldingen aan de slag (“die moet ook iemand doen toch?”), bij de koffie regel je nog wat bevestiging voor die keuze (“dat begrijpen we toch allemaal, dat de dagelijkse praktijk nu eenmaal harder ‘zuigt’, en fijn dat het weer gedaan is toch?”), en je hoopt dat het zich op een dag wel zal oplossen (“als het zover is, dan zal de oplossing zich wel aandienen, het ging tot nu toe toch ook goed?”). Allemaal vormen van menselijkerwijs begrijpelijk, maar desondanks defensief gedrag. Want je school vitaal houden, zodat je effectief kunt schakelen met ontwikkelingen in de buitenwereld, dat is je belangrijkste verantwoordelijkheid als schoolleider. Daartoe heb je voortdurend een actueel beeld van trends en ontwikkelingen in de buitenwereld, weet je wat relevante partijen in de directe omgeving van je school aan het doen zijn, en heb je zicht op de sterkten en zwakten in je school. Of niet?

School en omgeving

Bij NSO-CNA zitten we net weer midden in de module School en Omgeving. Daarin werken schoolleiders aan wat we soms strategie noemen. Oplossingen voor mogelijke problemen van morgen. We vormen ons een beeld van relevante ontwikkelingen in de grote buitenwereld, werken aan onze plek in het lokale of regionale netwerk van scholen, ouders, overheden, zorginstellingen, werkgevers, en zoeken uit hoe vitaal de school is. In de zin van kunnen omgaan met de vele onzekerheden binnen en buiten de school. Vaak zijn studenten (achteraf, dat dan weer wel …) heel tevreden dat ze nu eindelijk eens op deze manier met hun school zijn bezig geweest. En wat gek eigenlijk dat we dat niet eerder deden, zeggen ze dan soms! En realiseren zich hoe wezenlijk dit is voor hun rol als schoolleider.

Voorgaan als leider

En dan gaan ze daarmee door, want als je het eenmaal hebt gezien, is het daarna nooit meer niet gezien. Daarmee positioneren ze zich als schoolleider, die de mensen in de school voorgaat in strategisch gedrag. Want dat is zeker niet voorbehouden aan de leiding.

Charles Engelen is docent van de module School en Omgeving bij NSO-CNA.