Impactonderzoek naar Basisbekwaam en Vakbekwaam
Mijn ervaringen bij NSO-CNA met impactonderzoek
Van september 2021 tot maart 2022 heb ik voor mijn master onderwijswetenschappen stagegelopen bij NSO-CNA. Voor mijn stageopdracht heb ik de impact van de Schoolleidersopleiding Basis- en Vakbekwaam onderzocht. Het doel van het onderzoek was om inzicht te krijgen in de impact van de opleiding op de werkpraktijk van schoolleiders. NSO-CNA is nieuwsgierig naar wat schoolleiders anders doen in de praktijk na het volgen van de opleiding, en wat hen heeft geholpen of juist heeft belemmerd in hun leerproces.
De onderzoeksvragen waren:
- Wat is de impact van de schoolleidersopleidingen Basisbekwaam en Vakbekwaam)?
- Wat stimuleert of belemmert schoolleiders bij het in praktijk brengen van het geleerde in de opleiding?
- Wat zijn mogelijkheden om de impact van de opleiding te vergroten?
Impactmap
Om dit te onderzoeken heb ik eerst een impactmap gemaakt om de inhoud van de opleiding en de beoogde impact te visualiseren. In een impactmap maak je eigenlijk de redeneerlijn van het leerproces zichtbaar; wat leren schoolleiders aan kennis en vaardigheden in de opleiding? Tot welk nieuw of ander gedrag moet dit leiden op de werkvloer? Wat levert dit nieuwe gedrag op voor de school? Aan welke resultaten op schoolniveau wordt daarbij gewerkt? De impactmap geeft door deze schematische weergave en samenhang tussen de verschillende kolommen een goed beeld van de beoogde impact.
Het maken van de impactmap was nog een hele puzzel, en ik heb deze samen met docenten van de Schoolleidersopleidingen gemaakt. Het was waardevol om met elkaar in gesprek te gaan over de (beoogde) impact van de opleiding, en om alle impliciete ideeën daarover expliciet te maken en met elkaar uit te wisselen.
Vragenlijst
Na het maken van de impactmap heb ik een vragenlijst opgesteld, op basis van de werkgedragingen die ik in de impactmap heb beschreven. De schoolleidersopleidingen Basisbekwaam en Vakbekwaam hebben nagenoeg dezelfde werkgedragingen, Vakbekwaam is verdiepend op bepaalde onderdelen (zoals het meer integraal kijken naar de schoolontwikkeling). De vragenlijst is rondgestuurd naar alle deelnemers van de schoolleidersopleidingen van het studiejaar 2020-2021. 45 deelnemers (49%) hebben uiteindelijk de vragenlijst ingevuld.
Interviews
Om dieper in te gaan op de gegeven antwoorden in de vragenlijst heb ik met 12 deelnemers een diepte interview gehouden. De deelnemers zijn onderverdeeld in 4 categorieën; hoge impact, gemiddelde impact, lage impact of onduidelijke impact. In de interviews vroeg ik door op wat ze nu precies anders doen in hun school en wat ze hier voor resultaat of effect van opmerken. Ook vroeg ik naar waarom het wel of juist niet goed lukte om het geleerde in de praktijk toe te passen, waar lag dat aan?
Resultaten impactonderzoek
De impact van de opleidingen is hoog. Bijna alle deelnemers geven bij zowel Basisbekwaam (88%) als Vakbekwaam (93%) aan de geleerde kennis en vaardigheden te gebruiken op de werkvloer en hier concrete resultaten van waar te nemen. Genoemde impact van de opleidingen is onder andere:
- schoolleiders hebben door de opleiding meer zelfvertrouwen gekregen in het eigen handelen;
- schoolleiders hebben na het volgen van de opleiding een groter handelingsrepertoire om in verschillende situaties en contexten passend leiderschap te vertonen;
- na het volgen van de opleiding durven schoolleiders sneller besluiten te nemen en kunnen ze deze besluiten beter onderbouwen;
- schoolleiders geven aan meer (theoretische) kennis te hebben over het vak van leiderschap en kunnen dit toepassen in hun werk.
Een van de meest belangrijke veranderingen is dat schoolleiders vaker passend leiderschap vertonen in verschillende situaties en contexten. Ze zijn zich bewuster van (het effect van) hun eigen gedrag en het gedrag van anderen, en kunnen zich daardoor beter aanpassen aan wat de specifieke situatie van hen vraagt.
De schoolleiders vinden het belangrijk dat ze gesteund worden door collega’s en dat ze kunnen sparren met hun leidinggevende op de werkvloer. Deze twee dingen helpen schoolleiders om het geleerde toe te passen in hun werk. De drukte van alledaagse zaken wordt als het meest belemmerend ervaren bij het bereiken van impact van de opleiding.
Aanbevelingen
In mijn onderzoek heb ik ook enkele aanbevelingen gedaan om de impact van de opleiding (nog) groter te maken. Eén van die adviezen is om meer aandacht te besteden aan de werkomgeving van studenten, de school is immers de praktijk waar schoolleiders het geleerde moeten gaan toepassen. In mijn onderzoek komt naar voren dat de werkomgeving een groot effect heeft op mate van impact van de opleiding. De impact kan belemmerd worden als de omgeving niet ondersteunend is; bijvoorbeeld als collega’s of het bestuur geen ondersteuning bieden voor hetgeen de schoolleider wil veranderen, of als de schoolleider onvoldoende tijd kan vrij maken in de waan van alledag voor de eigen ontwikkeling. Het is daarom belangrijk dat bij aanvang van de opleiding duidelijk wordt gemaakt wat er van de werkomgeving wordt verwacht, en dat wellicht ook de leidinggevende van de schoolleider of het bestuur betrokken wordt bij of een rol speelt in de opleiding.
Wat ik zelf heb geleerd
Tijdens mijn opleiding onderwijswetenschappen ben ik veel bezig geweest met literatuuronderzoek en het lezen van theorie. Het was heel leerzaam om nu tijdens de stage bij NSO-CNA een eigen onderzoek in de praktijk uit te voeren. Tijdens de stage heb ik verschillende onderzoeksvaardigheden geleerd. Het doen van impactonderzoek was nieuw voor mij. Allereerst heb ik me verdiept in de methodiek van impactonderzoek. Ik vind impactonderzoek interessant omdat door middel van dit soort onderzoek je in korte tijd een goed beeld krijgt van de bereikte impact van een training, opleiding of interventie. Ook het voorbereiden en uitvoeren van de interviews met schoolleiders vond ik heel leerzaam. Het is nog best lastig om de juiste vragen te stellen zodat iemand diep ingaat op een bepaalde gebeurtenis, maar na 12 interviews werd ik hier steeds beter in. NSO-CNA is een werkplek waar leren centraal staat en ik denk dat dit de juiste plek is voor schoolleiders om te leren over leiderschap. Voornamelijk omdat de docenten de theorie levendig maken en goed kunnen vertalen naar de praktijk, vaak omdat ze ook zelf schoolleider zijn geweest.
Inte Koopman
Student Onderwijswetenschappen