In jouw comfortzone ligt een schat

Bij leiderschapsontwikkeling spreken we over binnen je comfortzone blijven en er buiten gaan. Buiten je comfortzone is where the magic happens en daar zijn de things that make life worthwile and interesting. Deze slogans klinken je waarschijnlijk wel bekend in de oren. Hoewel de lokroep naar dit buitengebied verleidelijk klinkt, ben ik geen voorstander van een al te lichtvaardig gebruik van de metafoor van de comfortzone. Het kan mensen ook verder van huis brengen. Daarom in deze column mijn visie op deze metafoor en een oproep om er bekwaam mee om te gaan.

Wat is je comfortzone?

Je comfortzone is de veilige en vertrouwde zone waarbinnen we een leven leiden zonder onzekerheden en angst. Een zone waar we ontspannen en op ons gemak zijn, en ons op een voor onszelf en anderen vertrouwde manier gedragen. Zo kijk ik in nieuwe groepen graag de kat uit de boom en zal er zeker niet direct met mijn verhaal invliegen. Ik kijk eerst of er wel vraag is naar het verhaal dat ik te vertellen heb, want ik vrees de afwijzing. Ik heb geleerd om mensen te scannen en ik heb voelsprieten ontwikkeld voor de reacties van anderen.

Maar deze houding zit me ook in de weg. Afgelopen jaar stond ik regelmatig als spreker voor de camera mijn verhaal te doen. Ik had dan geen contact met het publiek en kon niet eerst registeren of mijn verhaal welkom was. Ik moest er gewoon voor gaan. Springen in het zwarte gat van de camera. In deze situatie werd ik uitgedaagd om buiten mijn comfortzone te gaan. Ik nam het risico van afwijzing voor lief en ging voorbij de grenzen van het voor mij bekende. De spanning die dat opriep herkende ik als gewoon menselijk en niet als een teken dat ik het niet zou kunnen. Ik deed iets nieuws, leerde en was benieuwd naar het effect.

Hoe ontstaat jouw comfortzone?

De comfortzone ontstaat vroeg in ons leven. Wij zijn gevoelige wezens en leren al snel hoe we thuis en daarbuiten onze verzorging, liefde en waardering zeker kunnen stellen en kunnen omgaan (coping) met de omstandigheden. We passen ons aan. Je leert goed in te schatten waar en wanneer wat kan. Zo ontwikkelt zich in jouw een comfortzone als een soort veilig parkje dichtbij huis. Om dat veilige gebied heen leggen we met behulp van onze  kwaliteiten een verdedigingslinie.

Stel dat je vroeger werd uitgelachen als je enthousiast een verhaal vertelde over iets dat je raakte, dan kijk je daarna wel beter uit: ‘dat doe ik niet meer’. Zo ontwikkel je aannames over jezelf en de wereld om je heen, die leidend zijn voor je gedrag. Met dat gedrag identificeer je jezelf vervolgens en dat laat je niet meer zo makkelijk los. Zo ben ik gaan geloven dat mensen niet op mijn enthousiasme zaten te wachten en dacht ik dat ik een kat-uit-de-boom-kijker was. Mijn enthousiasme raakte opgesloten in felle afweer naar mensen die mij uit de boom wilde halen.

Zet jij jezelf bij het oud vuil?

Door de situatie buiten de comfortzone zo op te hemelen, lijkt het alsof je daar een beter en een ander mens bent dan in je comfortzone. Mensen die al kritisch zijn naar zichzelf pakken de boodschap dat buiten je comfortzone het echte leven plaatsvindt op als een veranderopdracht aan zichzelf: ‘ik moet anders en beter’. Maar dit roept innerlijk weerstand en verzet op. Want de boodschap klopt niet. Je bent niet iemand anders in je comfortzone dan daarbuiten. Jouw essentiële kwaliteiten zijn nog steeds dezelfde, wat je doet (gedrag) en meemaakt kan wel verschillen. Als we dan niet oppassen zet deze weerstand iemand alleen maar meer vast in niet effectief gedrag. Daarom is het belangrijk om de kwaliteiten te herkennen in het gedrag dat je laat zien in de comfortzone en die te waarderen in plaats van deze bij het oud vuil te zetten. Alleen dan kun je vanuit die kwaliteiten nieuw gedrag kiezen in de nieuwe situaties waar je in terecht komt en open je je voor een ruimere en volwassener versie van jezelf.

Het kind dat vroeger uitgelachen werd, ben ik niet meer. Het publiek van toen is niet meer als toen. Ik zie mijn enthousiasme als kwaliteit en realiseer me hoe waardevol dat is. Dat enthousiasme is niet afhankelijk van de goedkeuring van de ander. Ik haalde daarom de voet van de tuinslang en sprong in de camera. Want waarom zou ik niet gewoon vertellen wat ik te vertellen heb?

Een tweede aspect dat niet vaak genoemd wordt is dat op het moment dat je je buiten de comfortzone begeeft, alle angsten die je vermeed wakker worden. Je hoort de kritische stemmetjes in je hoofd en hele basale fysieke reacties kunnen zomaar ineens opkomen. Het is belangrijk om deze te herkennen als teken dat je stappen zet naar het onbekende en er niet mee te gaan vechten. Want als je ermee vecht bekrachtig je ze en maak je ze sterker. Zo geloof ik nog steeds dat ik de aandacht eigenlijk niet waard ben, als ik ga vechten met die gedachte. Nee, die gedachte is niet waar. Stop met vechten. Dat deze gedachten en angsten opkomen is eigenlijk normaal. Je zult eraan moeten wennen dat ze er zijn en op je gemak zijn met dit ongemak.

Kortom

Ik zou alle mensen die anderen begeleiden in hun ontwikkeling willen oproepen om de kwaliteiten in de comfortzone te gaan benaderen als het onontdekte goud. Waardeer deze en jaag iemand niet zijn comfortzone uit. Zoek vanuit deze waardering met iemand naar nieuwe vrije antwoorden op de huidige situatie. Dat is geen lineair ontwikkelingsproces van A naar Beter, maar deze antwoorden kunnen door anders kijken in een klap in beeld komen. En als het iemand dan een keer niet lukt, is dat geen bewijs dat de oude aannames toch waar zijn. Hou dan vol.

Deze blog is geschreven als column voor de nieuwsbrief van De Nieuwe Meso.

Bart Schipmölder
Directeur-bestuurder NSO-CNA Leiderschapsacademie

Naar onze andere blogs