Persoonlijk Leiderschap
start 25 september 2019

Inge de Wolf over toenemende kansenongelijkheid in het Nederlands onderwijs

Ewout van Luijk, 14 november 2019

Inge de WolfTijdens de NSO-CNA inspiratiedag sprak Inge de Wolf over de toenemende kansenongelijkheid in het Nederlands onderwijs. Wat zijn de belangrijkste trends in het onderwijs? Waarom loopt de kansenongelijkheid op? En wat kun je hiertegen doen? Inge de Wolf is strategisch inspecteur bij de Onderwijsinspectie en hoogleraar onderwijssystemen aan de Maastricht University.

Kijk eens naar onderstaande foto’s. Drie verschillende klassen kijken je aan. Elk met een eigen unieke samenstelling van leerlingen: verschillende culturele achtergronden; fysieke handicaps; basisschoolleerlingen en mbo-studenten; jongens en meisjes. Ieder met hun eigen dromen voor de toekomst. Maar hebben zij allemaal dezelfde kansen om hun dromen te verwerkelijken…?

Lezing Inge de Wolf
bron: ‘classroom portraits’ van fotograaf Julian Germain

Inge begon met de vraag wat ‘gelijke kansen’ eigenlijk betekent. Iedereen legt de nadruk ergens anders op. Gaat het om geletterdheid? CITO-scores? Een goede overgang van PO naar VO? Goede leraren? In de kern richt kansengelijkheid zich altijd op een gevoel van rechtvaardigheid. Voor alle leerlingen.

De definitie van Inge gaat over gelijke kansen voor gelijkpresterende leerlingen. Helaas blijkt na decennia van onderwijsexpansie dat de kansenongelijkheid toeneemt. En dat gelijkpresterende leerlingen dus géén gelijke kansen hebben.

Veel gaat wél goed in het Nederlands onderwijs

Er gaat dus iets niet goed in het Nederlandse onderwijssysteem. Voordat we hierop ingingen, liet Inge zien dat er gelukkig ook veel wél goed gaat.

Zo is de keuzevrijheid heel groot. Artikel 23 uit de grondwet maakt dat er echt iets te kiezen is. En deze keuze wordt steeds groter, omdat steeds meer scholen met vernieuwende onderwijsconcepten werken.

Ook moeten we niet vergeten dat het Nederlandse onderwijs in internationaal perspectief nog altijd in de subtop staat. Hoewel we de afgelopen jaren gedaald zijn in de ranglijsten, scoren we op veel vlakken nog altijd goed.

Tevens kennen we in Nederland een laag percentage werkloosheid. Zeker in vergelijking met andere landen is de jeugdwerkloosheid in Nederland heel laag. We bereiden onze jongeren nog altijd goed voor op hun werkzame leven.

En tot slot, maar zeker niet het minst relevant: Nederland kent de gelukkigste kinderen ter wereld!

Opleidingsniveau ouders steeds bepalender

Maar…toch kent het Nederlandse onderwijs ook een aantal systeemfouten. Daardoor profiteren niet alle leerlingen gelijk van de voordelen. En dat zorgt voor die ongelijkheid tussen leerlingen die even goed presteren.

Een belangrijke oorzaak hiervan zit in de vroege selectie. Al op 12-jarige leeftijd worden leerlingen over 7 verschillende niveaus ingedeeld. De overgang van het PO naar het VO kan worden gezien als een caviabak, waarbij een advies van de basisschool een grote invloed heeft op het vervolg van de onderwijscarrière van een leerling.

Bij deze vroege en gedetailleerde selectie blijkt het opleidingsniveau van ouders een steeds bepalendere rol te spelen. Leerlingen met hoogopgeleide ouders krijgen van hun basisschool vaker een advies dat hoger ligt dan de uitslag van de eindtoets. Bij leerlingen met laagopgeleide ouders is dat andersom.

Dit effect blijkt de afgelopen jaren steeds groter geworden. De schooladviezen aan leerlingen van laagopgeleide ouders dalen. Terwijl die van leerlingen van hoogopgeleide ouders stijgen. Hierdoor neemt de kansenongelijkheid toe.

Andere oorzaken

Onderzoek wijst ook andere oorzaken van de toenemende kansenongelijkheid aan. Zoals het steeds grotere belang dat wordt gehecht aan het opleidingsniveau. Dat verhoogt de druk op leerlingen. Echter alleen zij die het zich kunnen veroorloven, maken gebruik van schaduwonderwijs om nét dat hogere niveau te kunnen halen.

Ook sommige keuzes die scholen maken, vergroten de kansenongelijkheid. Zo blijken vooral leerlingen die opgroeien in een rijke omgeving gebaat te zijn bij de vernieuwende onderwijsconcepten. Tegelijkertijd kiezen steeds meer scholen om geen brede scholengemeenschap meer te zijn. Daardoor wordt opstromen steeds moeilijker en kunnen verkeerde schooladviezen niet meer bijgesteld worden.

Ook de segregatie tussen scholen neemt toe. Zo versterkt de vrije schoolkeuze de ruimtelijke segregatie. Daardoor zijn leerlingpopulaties vaak nog homogener dan de buurt waarin de school staat.

Tot slot hangt ook het lerarentekort samen met kansenongelijkheid. Scholen met een hoog percentage leerlingen met een migrantenachtergrond hebben meer onvervulde vacatures.

Rol schoolleiderInge de Wolf NSO-CNA Inspiratiedag 2019

Maar wat kan je als schoolleider doen tegen deze toenemende kansenongelijkheid? Het antwoord van Inge is misschien simpeler dan gedacht: zorg voor kwalitatief goed onderwijs! Want door effectief en kwalitatief onderwijs kunnen we veel van de ongelijkheid teniet doen.

Hoe dan? Inge somde het duidelijk op:

  • Door goede instructie en een stevig curriculum.
  • Door als team werk te maken van uitgebreide en doorlopende professionalisering.
  • Door constant het onderwijs te evalueren met meetbare doelen en benchmarks voor leerprestaties.
  • En door de betrokkenheid van ouders te vergroten, zodat school en thuis zoveel mogelijk in elkaar verlengde liggen.

Dus waar wachten we nog op? Aan de slag!

De sheets van Inge

Lees meer over de inspiratiedag over gelijke kansen in het onderwijs.

Verslag door Ewout van Luijk

 

Naar onze andere blogs

0 0 stemmen
Artikel waardering
Deel dit bericht
Abonneer
Laat het weten als er
guest

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
0
Zou graag je gedachten willen weten, laat een reactie achter.x
Spring naar toolbar