Praktijkgericht onderzoek als verandermotor in het onderwijs
Remco Coppoolse is onderzoeker en docent Onderwijsinnovatie. Sinds enkele jaren is hij ook als docent betrokken bij onze Master Educational Leadership. Hij begeleidt schoolleiders die in hun eigen praktijk een onderzoek doen, en verandering willen teweegbrengen. Iets wat hij zélf ook doet bij Hogeschool Utrecht.
In dit blog laat hij zien hoe veelbelovend praktijkgericht onderzoek is voor verandertrajecten van schoolleiders. En hoe er tegelijkertijd nog veel te ontdekken valt over deze nieuwe stroming in de wetenschap.
Schoolleiders maken iedere dag keuzes over de richting van hun school. Voor de legitimiteit van die keuzes zoeken zij onderbouwing vanuit de wetenschap. Die is lang niet altijd makkelijk te vinden. Laat staan snel, terwijl ze al zo weinig tijd hebben. Praktijkgericht onderzoek biedt uitkomst.
Traditionele wetenschap is vaak naar binnen gekeerd: een onderzoeker analyseert literatuur, data en statistieken. En verwerkt die tot nieuwe literatuur, data en statistieken. Zodat volgende onderzoekers díe weer kunnen analyseren.
Toegegeven, de inzichten die daaruit voortkwamen, hebben de wereld veel en ver gebracht. Maar voordat die inzichten hun weg naar de praktijk vinden? Dat duurt vaak wel even. Bovendien is daar een flinke vertaalslag voor nodig, van theorie naar praktische toepassingen daarvan.
Verschuiving van literatuur- naar praktijkonderzoek
De laatste jaren zien we dat het ook anders kan. Onderzoek verschuift van literatuur naar de praktijk. Praktijkgericht onderzoek, dus. Oftewel:
Het vertrekpunt is een praktijkvraag, de data wordt vaak verkregen ín die praktijk, waaruit een oplossing gemaakt wordt vóór de praktijk. Zodat je niet alleen bezig bent met kennis creëren, maar die kennis direct bruikbaar maakt. Dat gaat een stuk makkelijker én sneller dan bij traditioneel onderzoek.
Die verschuiving naar praktijkgericht onderzoek zien we ook duidelijk terug in het onderwijs. As we speak zijn veranderaars en projectleiders op scholen bezig deze nieuwe wetenschappelijke methode in de praktijk te brengen.
Maar wat ís praktijkgericht onderzoek eigenlijk?
Praktijkgericht onderzoek klinkt bijna simpel. Maar is dat niet. We zijn nog erg zoekende met elkaar: wat ís praktijkgericht onderzoek precies? Wat hoort erbij? En hoe dóe je het? Hoe organiseer je het? Welke verschillende vormen van praktijkgericht onderzoek zijn er? Wanneer zet je welke in?
En: hoe maak je onderwijsinnovatie succesvol met praktijkgericht onderzoek? Want hoewel deze methode duidelijke voordelen heeft ten opzichte van de traditionele, is het geen garantie voor succes. Waarom lukt het de ene keer wel, en de andere niet? Waarom maken we het soms ingewikkelder dan nodig, zodat een verandering stagneert?
Onderzoeker én speler tegelijkertijd
Een ander aspect dat praktijkgericht onderzoek concreet onderscheidt van traditioneel onderzoek, is dat je als onderzoeker een speler in het veld bent dat je onderzoekt. Schoolleiders zijn daar een goed voorbeeld van: in hun eigen praktijk willen zij een verandering teweeg brengen. Ondersteund door inzichten die (deels) verkregen zijn met wetenschappelijk onderzoek ín die praktijk zelf.
Anders gezegd: de onderzoeker is bij praktijkgericht onderzoek geen fly on the wall meer. Hij/zij is geen wetenschapper op afstand, die zich terugtrekt met literatuur en data. En tot theoretische conclusies komt die het onderzochte veld misschien niet eens bereiken, laat staan dat ze er iets mee kunnen.
Integendeel: de onderzoeker is onderdeel ván het onderzoek. En deelt en analyseert zijn/haar bevindingen met de andere spelers in de onderzochte praktijk. Waar de conclusies direct invloed hebben óp die praktijk.
Praktijkonderzoek vermengt kennisbronnen
Deze ‘nieuwe onderzoeker’ is ook nog eens kwetsbaarder dan traditionele: de praktijkonderzoeker is immers veelal onderdeel van het spel. Dus de uitkomsten hebben ook direct betrekking op de onderzoeker. Die traditionele onderzoeker heeft in die zin minder ‘belang’ bij de uitkomst.
Tegelijkertijd maakt dat praktijkgericht onderzoek ook heel spannend en altijd zinvol. Maar nogmaals: hoe dóe je dat onderzoek dan precies? Die vraag proberen we met z’n allen te beantwoorden, op een mooie ontdekkingsreis die we samen maken. We leren samen veel, terwijl het óók al veel oplevert.
Podcast-serie over praktijkgericht onderzoek
Bovenstaande vragen vat ik graag samen met één overkoepelende vraag, namelijk:
‘Hoe kan ik praktijkgericht onderzoek gebruiken als verandermotor?’
Zoals het een praktijkonderzoeker betaamt, probeer ik die vraag met praktijkgericht onderzoek te beantwoorden: met een serie podcasts onder de titel ‘Kortsluiting’. Daarin interview ik mensen die voor mijn gevoel een paar stapjes vooruitlopen op dit gebied. Mensen uit verschillende velden, zoals het onderwijs en de zorg.
De eerste afleveringen staan live, trekken veel luisteraars, en leidden al tot mooie lessen en inzichten. Ze leiden tot een set ‘Gouden Regels’ voor praktijkgericht onderzoek.
Ik hoop dat ze schoolleiders helpen om methodischer te bewegen in hun eigen praktijk. Want als schoolleider ben je onderdeel van je eigen verhaal. Dat vraagt om een nieuw repertoire: het repertoire om te leren begrijpen wat er aan de hand is, om de ‘wickedness’ op te zoeken en beweging te kunnen veroorzaken. Denk aan narratieve onderzoeksmethodes, learning history, actieonderzoek en ontwerponderzoek. Maar ook bijvoorbeeld meer muzische vormen, tekenen, poetic inquiry en opstellingen.
Naar dat repertoire zijn we op zoek in de podcast.
Praktijkonderzoek in de Master Educational Leadership (MEL)
Daarnaast zoeken we dat repertoire ook met de deelnemers van de MEL. Want zij hebben dat óók nodig: vanuit hun plek zijn zij immers bezig met de kwaliteit van het onderwijs.
Daarom is het belangrijk dat zij sensitief zijn voor ontwikkelingen, trends en signalen vanuit de buiten- en binnenwereld. Daartussen moeten zij laveren.
Dat maakt hen onderzoekende veranderaars in hun eigen systeem.
De podcast-serie Kortsluiting van Remco Coppoolse en Idwer Doosje (Docent-Onderzoeker bij Hogeschool Utrecht) vind je op Spotify. Luister nu.