Werken aan dilemma’s van de schoolleider

Uit wraak voor het doden van een heilige hinde stelde de godin Artemis de mythische Griekse koning Agamemnon voor een levensgroot dilemma: zij zou pas voor een gunstige wind zorgen waardoor de Grieken konden afvaren om de strijd met Troje aan te gaan, als hij zijn geliefde dochter Iphigeneia zou offeren. De eer van zijn volk of de liefde voor zijn dochter. Voor Agamemnon een schier onmogelijke opgave (hij koos overigens voor het laatste).

Nou wil ik de dilemma’s waarmee mijn MIL studenten geconfronteerd worden niet direct vergelijken met deze ‘ kwestie van leven of dood’, maar éen parallel is wel degelijk te trekken: het gaat om diep liggende persoonlijke waarden en opvattingen die in het geding zijn, ook voor onderwijsleiders.

Bottom-up of top-down?

Zo worstelde Elise, adjunct-directeur van OBS de Regenboog met het dilemma ‘top down of bottom up?’ bij de invoering van Ouderbetrokkenheid 3.0.
Elise’s stellige overtuiging is dat veranderingen alleen slagen als de veranderingen van onder op komen, als de teamleden intrinsiek gemotiveerd zijn. Het motto ‘ mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden’ is haar op het lijf geschreven én op dat van haar team. Op de Regenboog worden inhoudelijke veranderingen vanuit, op basis van persoonlijke voorkeur en expertise gevormde leerteams, geïnitieerd. De veranderingen hebben een directe relatie met wat er in de klas gebeurt. De leerteams formuleren zelf doelen en stippelen acties uit.

‘ Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden’

De invoering van Ouderbetrokkenheid 3.0 is echter opgelegd vanuit het bestuur van de scholengroep waarvan de Regenboog deel uitmaakt, er moest een leerteam ouderbetrokkenheid gevormd worden, het animo ervoor was echter gering. Hoe wordt een team eigenaar van een verandering die op zich waardevol is maar niet door henzelf is aangegeven en bedacht? En vooral: hoe ga je als schoolleider zelf om met een veranderstrategie ‘waar je niet van bent’?

Leren in de opleidingsgroep

Elise’s dilemma leverde boeiende vragen op in de opleidingsgroep: wat was haar visie op het thema zelf? Op welke kennis en ervaringen was haar veranderopvatting gestoeld? Zou je een onderscheid kunnen maken tussen het doel als zodanig en de weg er naartoe?

In het 2e jaar van de MIL, Master Integraal Leiderschap, werken we bewust met de dilemma’s van onze studenten rondom de verandertrajecten die ze uitvoeren in hun school. Elke keer levert de presentatie ervan een dialoog op die me telkens weer raakt door de diepgang: waarden worden bevraagd, mentale modellen worden blootgelegd en veranderstrategieën beproefd. Bij Elise leidde dat tot een groeiend bewustzijn dat haar mentale modellen over veranderen aan het schuiven – of liever gezegd aan het verruimen – zijn. Ze heeft ervoor gekozen om maar gewoon te beginnen en al doende te leren en al lerende te doen. Een heel andere strategie dan ze gewoon was.

Gelukkig maar: opvattingen zijn immers niet in steen gebeiteld.

Henny Molenaar

opleider Master Integraal Leiderschap