Igor Vollebergh over Leidinggeven vanuit de essentie

Als schoolleider loop je in je organisatie regelmatig tegen terugkerende patronen aan die de verandering die je voor ogen hebt belemmeren. Wat je ook probeert, het lukt je maar niet ze te doorbreken.

Je wilt je van die patronen ontdoen, zodat je stappen kunt zetten. Maar hoe doe je dat? Dáárover gaat ons 4-daagse verdiepingsprogramma ‘Leidinggeven vanuit de essentie’. Docent Igor Vollebergh vertelt wat je kunt verwachten.

Wat is ‘leidinggeven vanuit de essentie’?

“Leidinggeven vanuit de essentie gaat over krachten die overal aanwezig zijn in wat we ook wel ‘de onderstroom’ noemen. Vaak zijn dat tegenwerkende krachten, die verandering in de weg staan.

Iedere schoolleider kent het wel: je investeert veel tijd en energie in afspraken maken, waar de eersten zich na dag 1 al niet meer aan houden. Dat kunnen afspraken zijn over het primaire proces, maar óók afspraken over triviale zaken, zoals waar de jassen en petten moeten.

Patronen blootleggen om écht te verbinden.

Waar het vaak misgaat, is de verbinding. Vraag bijvoorbeeld aan een team wat hen bindt en dan is het antwoord iets algemeens als ‘we willen er zijn voor leerlingen’. Op dat niveau – van plannen, beleid en implementatie – kun je niet verbinden, niet genoeg om verandering te bewerkstelligen.

Het is de kunst om te verbinden op de essentie. Om daartoe te komen, moet je eerst de patronen in jezelf, je collega’s en de organisatie zichtbaar maken. Want dan leg je bloot wat mensen écht drijft. Waar ze zich, vanuit hun binnenwereld, écht mee verbonden voelen.

Zo vind je gezamenlijke gronden en van daaruit ontstaat ontwikkelkracht om samen mooie stappen te zetten. Dan zijn de afspraken namelijk gebaseerd op échte verbondenheid.”

Kun je dit concreet maken met een voorbeeld?

“Jazeker: een cursist beschreef de gebeurtenis dat iedere keer wanneer hij in de docentenkamer kwam, de gesprekken stilvielen. Dat zorgde bij iedereen voor ongemak, niet in de laatste plaats bij deze schoolleider zelf. Maar hij was handelingsverlegen. Hij wist niet goed wat er precies gebeurde of waarom, laat staan hoe hij daar op een goede manier mee om moest gaan.

Zie hier het patroon: het gesprek valt stil, ongemak, handelingsverlegenheid. De situatie bleef bestaan.

De eerste stap om zo’n patroon te doorbreken, is een vraag die de schoolleider zichzelf moet stellen: ‘Wat gebeurt er op dat moment bij mezelf?’ Ja, je voelt je ongemakkelijk, maar wat ís dat ongemak precies?

Toen ik dit aan de cursist vroeg, antwoordde hij: ‘Er speelt blijkbaar iets rondom mij, waardoor ik me erg alleen voel.’ Dat gevoel van eenzaamheid had hij eerder niet scherp. Daarom handelde hij reactief en reageerde hij primair op zijn omgeving (fight of flight). Als je dat doet, kom je nooit tot verbinding.

Dus eerst weten: wat gebeurt er bij mij van binnen? Vervolgens is het zaak om dat kenbaar te maken aan de anderen. Dus simpelweg: benoemen. ‘Jongens, ik kom binnen, en het gesprek valt stil. Dat doet iets met me.’

Als je dat doet, ontstaat er écht iets anders. Dan geef je anderen de ruimte om ook hun binnenwereld bloot te leggen. Uiteindelijk zul je zo patronen in de organisatie als geheel ontdekken.

Ja, hier is moed en lef voor nodig, want je stelt je kwetsbaar op. ‘Krijgerschap’, noem ik dat. Dat is onmisbaar om tot die essentie te komen.”

Wat kunnen studenten van het programma verwachten?

“Vooral géén powerpoints, níet zitten en kijken, maar vooral heel veel doen.

Het programma is ook echt gebouwd rond de gebeurtenissen die studenten zelf inbrengen, elke opleidingsdag weer, want dáár gebeuren die patronen.

Wat is de gebeurtenis? Wat gebeurt er dan precies? Wat zou je anders willen doen? Met diverse werkvormen gaan ze op zoek naar de antwoorden. Bijvoorbeeld met opstellingen, oefenen met vragen stellen, intervisie, etc.

Kortom: ze gaan intensief aan de slag, met hun eigen casussen en die van medestudenten, en met zichzelf.”

Wat is het resultaat van het programma?

“Na ‘Leidinggeven vanuit de essentie’ heb je meer zicht op wat de onderstroom: die patronen bij jezelf, je collega’s en de organisatie. Zo begrijp je veel beter wat er nu allemaal precies gebeurt.

Daarbij heb je handvatten gekregen om met die onderstroom aan de slag te gaan. Zodat je vanuit de essentie kunt verbinden, om van daaruit ontwikkelstappen te zetten en het patroon te ontstijgen.

Zo krijg je beweging in situaties die voorheen muurvast leken te zitten. Toegegeven: daarna komen er onvermijdelijk weer nieuwe patronen aan het licht, maar daar kun je vervolgens op dezelfde manier mee aan de slag. Zo zet je steeds nieuwe stappen in de gewenste richting.“