Sabine Heupers en Sytske Feenstra over Bedrijfskundig Leiderschap

In Fase 1 van de Master Educational Leadership (MEL) volg je 4 modules:

• Bedrijfskundig Leiderschap
• Ontwikkelingsgericht Leiderschap
• Omgevingsgericht Leiderschap
• Visiegestuurd Leiderschap

Elk van deze modules kun je ook los van de MEL volgen, als aparte opleiding.

In dit interview komen de ontwerpers en docenten van de module Bedrijfskundig Leiderschap aan het woord: Sabine Heupers en Sytske Feenstra. Zij vertellen over de inhoud van de module, en waarom die zo belangrijk is voor schoolleiders.

Sabine werkte na haar studie bedrijfskunde in verschillende functies bij ABN AMRO. Daarna maakte ze de overstap naar het onderwijs. Eerst als docent Bedrijfseconomie, later als conrector en directeur op het deel bedrijfsvoering. Ook zij volgde in het verleden een master bij NSO-CNA. Toen vond ze dat het onderdeel over financiën beter kon. Dat leidde uiteindelijk tot een aanstelling als docent.

Sytske volgde de Pabo en studeerde Pedagogiek. Als bestuurder in het basisonderwijs maakte zij zich de thema’s kwaliteitszorg en strategisch HRM-beleid eigen. Vanuit die expertise gaf ze onderwijs en trainingen in toekomstgericht onderwijsbestuur.

De kennisgebieden van Sabine en Sytske vullen elkaar perfect aan. Toen NSO-CNA besloot de master te vernieuwen, waren zij het ideale team om de module Bedrijfskundig Leiderschap, als onderdeel van de MEL, te ontwerpen.

Inmiddels werken ze beiden, vanuit adviesbureau Leaders for Solutions, onder andere als interim-bestuurders op allerlei scholen. Zo zien ze nog dagelijks zélf wat er gebeurt op scholen, en kunnen ze zich goed verplaatsen in wat de studenten meemaken.

Wat is Bedrijfskundig Leiderschap precies?

Sabine: “Wanneer je als schoolleider het onderwijs wilt verbeteren, moet je ook nadenken over wat jouw plannen vragen op bijvoorbeeld het financiële, facilitaire en personele vlak. Dát bedoelen we met bedrijfskundig leiderschap. Juist die facetten krijgen aandacht in deze module.”

Sytske: “Schoolleiderschap draait natuurlijk om het verbeteren van de onderwijskwaliteit, ten bate van de leerlingen. Daarbij heb je wel te maken met een hele arbeidsorganisatie en allerlei zakelijke facetten. Aan die ‘harde’ kant ontkom je niet aan wanneer je (con)rector wordt.

Het is ons doel om studenten vanuit dit perspectief breder te laten kijken naar hun school. Dat doen we aan de hand van een strategische opgave, die de studenten meebrengen vanuit hun eigen praktijk.”

Hebben jullie een voorbeeld van zo’n opgave?

Sytske: “Vanuit de module is het belangrijk dat het strategische vragen zijn over een groot thema, waarbij veel facetten tegelijk meespelen. Bijvoorbeeld hoe om te gaan met het lerarentekort of het ontwikkelen van een nieuw onderwijsaanbod samen met externe partners.

Wat wij in het begin dan vaak merken, is dat schoolleiders snel geneigd zijn om te kijken naar wat daarvoor praktisch nodig is in de klas.”

Sabine: “Maar het is belangrijk om zo’n grote opgave veel breder te benaderen: wat betekent dat onderwijsconcept voor je stakeholders zoals de medewerkers, ouders en de leerling zelf? Maar ook: wat betekent het financieel? Heb je er wel het juiste en genoeg personeel voor? Moeten zij bijgeschoold worden en zo ja, willen zij dat? Is dáár eigenlijk wel geld voor?”

Waarom is Bedrijfskundig Leiderschap zo belangrijk voor schoolleiders?

Sytske: “Schoolleiders worden voornamelijk vakinhoudelijk opgeleid. Maar die bedrijfskundige kant hebben ze ook nodig om hun doelen te bereiken. En wel om 3 redenen.

De eerste reden is omdat ze draagvlak moeten creëren voor veranderingen die ze willen implementeren. Hoe krijg je commitment van je personeel? Daarvoor moet je niet alleen door je éigen bril naar iets kunnen kijken, maar ook door andere brillen.

Want jij kunt het wel vanuit onderwijskwaliteit belangrijk vinden dat er iets verandert in de klas, maar hoe is dat voor de docenten? Wat vinden leerlingen er eigenlijk van? En wat heeft de financiële persoon erover te zeggen? Is er budget voor?

Daarnaast zijn meerdere perspectieven belangrijk omdat er nooit maar 1 oplossing is voor een probleem. Door breder te kijken, je stakeholders te bevragen en hun invalshoeken mee te nemen, maar ook door te kijken naar hoe collega-scholen het doen, kom je tot andere – misschien wel betere – en completere oplossingen. Oplossingen waar dan uiteindelijk ook meer draagvlak voor is.”

Sabine: “De tweede reden is dat wanneer je een veel bredere blik hebt, je beslissingen eerder maakt vanuit de visie van de school. En niet bijvoorbeeld alleen maar vanuit geldtekort.

Zo merken we dat er steeds meer nadruk komt op de ouderbijdrage. Het ministerie heeft gezegd: die is niet verplicht. Daardoor komen scholen in problemen, omdat er bijvoorbeeld te weinig geld is voor een schoolreis. Dan wordt al snel de beslissing gemaakt: schrappen.

Maar wat nu als je schoolvisie zegt dat die reis heel belangrijk is? Dan ga je misschien wel verder kijken en oplossingen zoeken, vóórdat je er zomaar een streep doorheen zet.”

Sytske: “De derde reden waarom bedrijfskundig leiderschap belangrijk is voor schoolleiders, is omdat ze met die kennis in huis een gelijkwaardige gesprekspartner zijn voor HRM en financiën. Zodat je méér kunt dan alleen maar vragen: ‘Is hier nog een potje voor?’ In plaats daarvan kun je dan zeggen: ‘Ik heb naar de cijfers gekeken, en gezien dat hiervoor gekozen is. Maar we kunnen ook iets ánders kiezen.’

Daarom geven we daar ook specifieke opdrachten voor tijdens de module: ga eens met de HRM-manager in gesprek. Of met de financieel manager. Vraag hoe het een en ander werkt, en wat de samenhang is. Dat geeft de deelnemers altijd veel inzichten. Zo is het de volgende keer ook makkelijker voor ze om die stap te zetten.”

Sabine: “Ik zeg altijd tegen de studenten: ‘Ik ga geen boekhouders van jullie maken. Maar ik zorg er wel voor dat jullie de jaarrekening snappen, zodat jullie het gesprek kunnen aangaan met de financieel verantwoordelijke.”

Sytske: “Kortom: Bedrijfskundig Leiderschap is de verbinding tussen financiën, HR en onderwijskwaliteit.”

Wat vinden studenten zelf van de module?

Sabine: “Sommigen zijn zich ervan bewust dat ze die kennis missen. Die kijken uit naar de module. Anderen vinden het spannend, met name het financiële stuk, omdat ze denken dat ze er niet vaardig genoeg voor zijn.”

Sytske: “Waar schoolleiders vooral in het begin moeite mee hebben, is om voldoende ruimte voor deze vorm van leiderschap te maken in hun werk. Dat ís ook uitdagend, want het schoolleiderschap wordt vaak al als hectisch ervaren. Maar je haalt er veel uit wanneer het wél lukt om de bedrijfskundige kant in je dagelijkse werk te integreren.”

Sabine: “Daarom is er ook aandacht voor persoonlijk leiderschap in de module. En gaan de studenten natuurlijk veelvuldig aan de slag met hun opdracht. Zo gaan al die zakelijke facetten leven, en ondervinden ze dat die belangrijk zijn in hun werk.”

Meer informatie over de module Bedrijfskundig Leiderschap voor schoolleiders.