VAN ACTIES NAAR INTERACTIES

Een overzichtsstudie naar de rol van professionele netwerken bij duurzame onderwijsvernieuwing
Virginie März, Lisa Gaikhorst, Rob Mioch en Femke Geijsel
Februari 2018

Reviewstudie: duurzaam vernieuwen

Deze studie is vertrokken vanuit de vaststelling dat een belangrijke uitdaging voor scholen niet zozeer het gebrek aan innovatieve praktijken is, maar wel het verduurzamen hiervan in de praktijk. Vernieuwingsinitiatieven zijn veelal van korte duur en scholen slagen er niet altijd in de vernieuwingsideeën te verspreiden binnen of buiten de eigen school. Ook wisselende beleidsprioriteiten en vluchtige beleidsfinanciering maken dat heel wat onderwijsvernieuwingen verdwijnen voor ze goed en wel ingevoerd zijn. Enkele vragen die hierbij opduiken zijn:

• Hoe kunnen we succesvolle innovatieve praktijken verder uitbouwen binnen en buiten de eigen klas?;
• Hoe kunnen we een succesvolle vernieuwing binnen een school verspreiden naar andere scholen?;
• Hoe kunnen we garanderen dat de vernieuwing beklijft, ook wanneer de externe ondersteuning wegvalt?;
• Wat gebeurt er wanneer de betrokken leraren en/of schoolleiders de school verlaten?;
• Wat gebeurt er wanneer de middelen verdwijnen?;
• Wat gebeurt er wanneer de beleids-/schoolprioriteiten veranderen?

Succesvol vernieuwen

Uit diverse studies komt naar voren dat duurzaam vernieuwen niet zozeer het resultaat is van doelgericht plannen en blauwdrukken, maar sterk bepaald wordt door de professionele interacties binnen een school. Duurzaamheid moet dan niet beschouwd worden als de laatste stap in een vernieuwingsproces, maar moet reeds van bij de start van een vernieuwingsproces nagestreefd worden. Om van een vernieuwingsproces een succes te maken ligt de rol van schoolleiders vooral in het creëren van de noodzakelijke relationele condities waardoor kennisdeling tussen leraren mogelijk wordt. Daarmee investeren de schoolleider in het sociaal kapitaal van de schoolorganisatie.

Innovaties die aangepast worden aan de specifieke context en behoeften van de school, blijken op lange termijn meer succesvol te zijn in het beklijven van een vernieuwingsprogramma.

Regisserende rol

Schoolleiders en teamleiders moeten vanaf het begin een regisserende rol op zich nemen, en niet wachten tot er een resultaat is. De schoolleiding heeft te zorgen voor de spelverdeling, zorgt ervoor dat leraren kunnen samenwerken (tijd en ruimte) en stimuleert kennisdeling. Maar heeft ook oog voor linkjes tussen docenten.

Als je de agenda van goede schoolleiders bekijkt, steken zij daar de nodige tijd in, en niet voor niets. Vervolgonderzoek is nodig naar wat dit vraagt van schoolleiders. Zo moet de schoolleider zelf netwerken mét kennisdeling buiten de school aangaan. Voor de eigen professionele ontwikkeling maar ook voor de opschaling en doorontwikkeling van de vernieuwing in andere scholen.

Lees verder

In deze overzichtsstudie een ruim overzicht van recente publicaties rond Duurzaam Vernieuwen van het onderwijs. Met belangrijke inzichten en handreikingen voor schoolleiders die in hun school leidinggeven aan schoolvernieuwing.

Download ‘Van actie naar Interactie’, klik hier.

März, V., Gaikhorst, L., Mioch, R., Weijers, D., & Geijsel, F. P. (2018). Van acties naar interacties. Een overzichtsstudie naar de rol van professionele netwerken bij duurzame onderwijsvernieuwing. Amsterdam/Diemen: RICDE, Universiteit van Amsterdam/NSO-CNA Leiderschapsacademie.

Dit onderzoek is gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.
Lees meer over de praktijkcasussen of bekijk de handvatten voor de praktijk.