Docent Femke en deelnemer Carmen over
Teacher Leadership

“Van harte aanbevolen aan docenten die méér voor hun school willen betekenen“

De opleiding Teacher Leadership is voor docenten die hun invloed willen versterken. Die willen bijdragen aan de ontwikkeling van hun school én het onderwijs. Femke Stegmann is de nieuwe docent van Teacher Leadership. Ze heeft net haar eerste groep achter de rug. Hoe heeft zij die ervaren? We vroegen tegelijkertijd aan een van de deelnemers, Carmen Jansen, wat zij van de opleiding vond.

Femke, hoe kwam jij bij NSO-CNA terecht als docent van Teacher Leadership?

Femke: “Via-via, maar ook omdat ik ooit als docent een soortgelijk traject volgde. Daar had ik toen veel aan. Teacher Leadership is dan ook een mooie aanvulling op het aanbod van NSO-CNA. Want het docententeam? Dat is óók heel belangrijk voor de ontwikkeling van een school. Zij pakken regelmatig leidinggevende rollen, zonder daar formeel voor aangesteld te zijn. Het is mooi dat ze via deze opleiding hun kwaliteiten als leider ontdekken en oefenen.

Zelf kom ik dus ook uit het onderwijs. Dat vond ik altijd een prettige werkplek, met allemaal collega’s die vanuit passie werken. Dat merkte ik ook weer toen ik met mijn eerste groep Teacher Leadership begon: een leuke, gepassioneerde groep, die heel graag wilde leren. Het voelde als thuiskomen.”

Carmen, waarom wilde jij deze opleiding doen?

Carmen: “Naast mijn werkzaamheden als docent, ben ik actief binnen de werkgroep Onderwijsinnovatie op mijn school. De werkgroep creëert onderwijs voor opleidingen over drie locaties. Al geruime tijd kende de werkgroep uitdagingen binnen de samenwerking van de teams van deze locaties, wat leidde tot een minder positief imago van de werkgroep, in elk geval op de locatie waar ik werk.

De groep had veel te maken met weerstand en onderlinge spanningen, waarbij het gesprek hierover uitbleef of niet op een open en constructieve manier werd gevoerd. Dit leidde tot verwijten en belemmerde de voortgang richting onze gezamenlijke doelen.

Vanuit een intrinsieke motivatie en het geloof in de kracht van samenwerking, koos ik ervoor om hierin een actieve rol te spelen. Mijn inzet richtte zich op het herstellen van vertrouwen, het bevorderen van een professionele dialoog en het creëren van ruimte voor vernieuwing.

Mijn leervraag, waarmee ik de opleiding startte, luidde dan ook: ‘Hoe zorg ik voor een open en professionele werkcultuur op mijn school?’”

Had iedereen zo’n leervraag, Femke?

Femke: “Ja, ook al had nog niet iedereen die duidelijk geformuleerd. Daarom startte ik met de vraag: wat maakt dat jij hier bent? Vanuit het antwoord moesten ze vervolgens tot hun persoonlijke leervraag komen. Het resultaat was mooi én heel verschillend. Naast die van Carmen bijvoorbeeld:

• Hoe ga ik om met weerstand?
• Hoe zorg ik dat ik ruimte inneem, bijvoorbeeld in een vergadering?
• Hoe krijg ik zicht op eigen patronen die mij in weg zitten om een leidinggevende rol te pakken?
• Hoe krijg ik mensen mee, zonder weerstand op te roepen omdat ik soms dominant overkom?

Die leervraag hielp de deelnemers om er steeds weer op terug te vallen en te focussen. Dan konden ze zichzelf concreet steeds afvragen: hoe kan ik deze theorie toepassen in mijn eigen praktijk?

De leervragen hielpen ook mij. Allereerst als input voor wat ik wilde behandelen. Maar ook om scherp te blijven op de behoefte van de groep. En wat mooi was om te zien: de groep hield ook elkaar scherp door steeds weer op elkaars leervragen te wijzen. Sowieso viel het me op hoe snel de deelnemers een hechte groep vormden, die graag wilde leren en alle kennis opzoog.”

Voelde jij dat groepsgevoel ook, Carmen?

Carmen: “Absoluut. En Femke speelde daar een grote rol in; zij heeft zelf die hechte groep gecreëerd. Een groep waarin veiligheid en vertrouwen was. Waarin iedereen oprecht interesse had in elkaar. Met een werksfeer waarin we ruimte boden om zowel experimenten als successen, maar ook mislukkingen met elkaar te delen. Waarin we elkaar op een constructieve manier feedback gaven en actief van én met elkaar leerden.”

Femke: “Ik vertrouwde er ook op dat dit gebeurde. Er zit altijd kracht in het groepsproces. Iedere deelnemer had al veel kennis en ervaring in zich. Het is dan zo helpend om die te delen met elkaar. Daar profiteert iedereen van.”

Carmen, hoe hielp jouw leervraag je om de theorie naar de praktijk te vertalen?

Carmen: “Zoals Femke al benoemde: bij elk theoretisch kader en elk model dat we behandelden, koppelde ik dit bewust aan mijn eigen leervraag. Steeds stelde ik mezelf de vraag: wat betekent dit voor mijn praktijk? Zo kon ik telkens iets concreets meenemen om op school mee aan de slag te gaan. Deze werkwijze zorgde ervoor dat ik direct effect merkte van wat ik tijdens de opleiding leerde.

Ik vond bovendien dat Femke deze benadering op een inspirerende manier aan ons overbracht. Door haar nadruk op het werken met leervragen werd de theorie geen doel op zich, maar een kapstok om onze praktijkervaringen aan op te hangen. Ze moedigde ons voortdurend aan om onze keuzes te onderbouwen met theoretische inzichten, wat het leren verdiept én het onthouden vergemakkelijkte.

Wat ik ook erg waardeerde, was dat ze ruimte gaf aan het leerproces zelf, inclusief het mogen falen. Zolang je je bewust bleef van wat al goed ging, waar je vandaan kwam en wat je inmiddels anders deed, was elke stap waardevol.”

Is het je uiteindelijk gelukt de werkcultuur op je school te veranderen?

Carmen: “Ja, daarin hebben we mooie stappen gezet. Tijdens de opleiding heb ik actief geoefend binnen mijn werkgroep, door complexe en soms gevoelige onderwerpen bespreekbaar te maken. De theoretische kaders boden mij houvast om dit op een doordachte en zorgvuldige manier aan te pakken.

Daardoor werd voor mij én mijn collega’s inzichtelijk welke patronen en dynamieken speelden binnen onze cultuur. We kregen beter zicht op waarom bepaalde situaties als lastig of frustrerend werden ervaren, ondanks ieders goede intenties. Tegelijkertijd konden we samen verkennen hoe we hiermee in de toekomst anders om willen gaan. Uiteraard was er ook ruimte om stil te staan bij wat er al goed ging en waar we op konden voortbouwen.”

Femke: “Wat ik Carmen heb zien doen, is de onderstroom in haar werkgroep bespreekbaar maken. Want als het spannend wordt, focussen we graag op inhoud. Maar daar zit de emotie niet. En juist aan die emotie moet je op dat moment aandacht durven geven, om het op tafel te krijgen. Doe je dat niet, dan gaat het etteren.

Carmen vertelde eerder dat er weerstand in de werkgroep zat. Welnu, weerstand is óók betrokkenheid. Is de weerstand weg? Dán zijn de mensen pas afgehaakt. Anders gezegd: in weerstand zitten kansen. En dat is wat Carmen is gaan zien: de kansen in de weerstand.”

Carmen: “Dat klopt helemaal. Door het gesprek aan te gaan, voelden mensen zich gehoord en erkend, wat de dialoog opende en verdiepte. Deze benadering had een duidelijk positieve uitwerking: het betekende een belangrijke stap richting de professionele cultuur die ik voor ogen had.

Verder zullen we bewust gaan werken vanuit een gedeeld doel. Om dat te bereiken, zal de groep zich de volgende vragen stellen: ‘Waar willen we naartoe?’, ‘Wat is onze gezamenlijke visie?’ en ook: ‘Wat inspireert jou, en waarom ben je onderdeel van deze werkgroep?’ Daarmee zal ik bewust aansluiten bij de manier waarop Femke onze opleiding is gestart.

Tevens zal iedereen een individueel doel formuleren om op terug te kunnen grijpen. Tegelijkertijd zal er het besef zijn dat individuele doelen soms moeten wijken voor het grotere geheel. Dat gezamenlijke doel zal een stevig fundament vormen, waarop we kunnen terugvallen, juist op momenten dat het spannend wordt.”

Wat heb je voor jezelf nog meer uit de opleiding gehaald?

Carmen: “Ik ben van nature iemand die snel het voortouw neemt. Juist daarom heb ik geleerd dat het soms waardevol is om bewust een stap terug te doen. Zo ontstaat er ruimte voor anderen om naar voren te treden, terwijl ik de rol van luisteraar op me neem. Dat draagt bij aan een meer evenwichtige samenwerking.

De opleiding was bijzonder praktisch toepasbaar: de theorie sloot direct aan op de dagelijkse praktijk. Ik heb er veel aan gehad en kan de opleiding Teacher Leadership dan ook van harte aanbevelen aan collega-docenten die een leidinggevende rol ambiëren en hun invloed binnen de school willen versterken.”

Femke: “Wat ik bij Carmen ook zo mooi vond: in het begin zag ze het helemaal niet zitten om onderdeel te zijn van deze werkgroep, die het moeilijk had. Maar tijdens het eindgesprek vertelde ze dat ze vertrouwen had gekregen in haar rol. Het lukte haar om de cultuur te veranderen, juist door niet de makkelijke weg te kiezen.”

Carmen: “Ja, binnenkort mag ik zelf de rol van voorzitter van de werkgroep op me nemen. Het voelt waardevol om op die manier iets te kunnen betekenen voor het onderwijs. Ik hoop dat ik daarin het verschil kan maken.”

Femke: “Daar heb ik alle vertrouwen in!”