Samen werken, samen leren

Bas Smies, oktober 2018

Management-samenvatting

In dit narratieve onderzoek wordt de ontstaansgeschiedenis van het projectonderwijs gereconstrueerd, zoals dat sinds 2009 wordt verzorgd door het Masterclassteam van het Bataafs Lyceum. Daarmee wordt een inzicht geboden in het functioneren van dit team als professionele leergemeenschap (Verbiest, 2016) en de ontwikkeling die het team daarin heeft doorgemaakt. In het onderzoek wordt gekeken naar de manier waarop binnen het team samen ontwikkeld en geleerd werd en welke belastende factoren en energiebronnen daarbij een rol hebben gespeeld. Daarnaast wordt ingegaan op de rol en het effect van de aansturing vanuit de schoolleiding. De inzichten die dit oplevert zijn van belang voor het door de vaksecties van het Bataafs Lyceum vorm te geven transitieproces van traditioneel naar gepersonaliseerd onderwijs. Het is de wens dat de secties in dit proces uitgroeien tot professionele leergemeenschappen. Dit onderzoek hoopt daarvoor concrete handvatten te kunnen bieden. Binnen het onderzoek is gebruik gemaakt van de methode voor narratief onderzoek van Floor Basten, die heeft geresulteerd in een analyse en een leergeschiedenis. Deze zijn complementair aan elkaar.

Voor De Nieuwe Meso, september 2019, schreeft Bas Smies een artikel op basis van zijn meesterproef. Dit artikel kan je hier downloaden.

Ontwikkeltrajecten

Binnen het onderzoek stonden twee ontwikkeltrajecten centraal, die door de teamleden zelf als een gezamenlijk gerealiseerd succes worden beleefd:

De ontwikkeling van het projectonderwijs
De ontwikkeling van Comprendo BL, een monitoringsysteem voor de ontwikkeling van vaardigheden tijdens de projecten

Het onderzoek laat zien dat de leden van het Masterclassteam tijdens deze ontwikkeltrajecten vooral geleerd hebben door te doen en samen het onderwijs te ontwikkelen. Een constructief-kritische, op verbetering van het onderwijs gerichte houding van de teamleden was de motor voor deze ontwikkeling. De teamleden hebben geleerd van elkaars afwegingen, expertise en feedback. Met de jaren kwam het team steeds meer tot vernieuwend leren (Van Veldhuizen, 2011). Theorie speelde een relatief beperkte rol.

Tijd, gekoppeld aan het hoge ambitieniveau binnen het Masterclassteam, bleek de belangrijkste belastende factor voor de teamleden. Ook de besluitvorming binnen het team werd als belastende factor ervaren, al lijkt dit met de tijd te zijn verbeterd. De huidige samenwerking binnen het team en met name ook de succesbeleving van leerlingen waren de belangrijkste energiebronnen.

Het accent in de aansturing door de schoolleiding is door de jaren heen verschoven, in lijn met de ontwikkeling die het team heeft doorgemaakt. In eerste instantie was er een grote betrokkenheid op inhoud. De laatste jaren is er betrokkenheid op afstand; de schoolleiding geeft ruimte en vertrouwen, faciliteert en ondersteunt, en ontwikkelt waar nodig flankerend beleid.

Concrete handvatten

Het onderzoek levert een aantal concrete handvatten op voor toekomstige leer- en ontwikkeltrajecten binnen school, zowel voor docenten als voor de schoolleiding.

Docenten:

Het succes van je leerlingen vooropstellen als belangrijkste doel en energiebron. Het is van belang om helder te hebben hoe dit leersucces in kaart gebracht kan worden en cyclisch te evalueren in hoeverre je er als team in geslaagd bent om hier een bijdrage aan te leveren
De individuele kwaliteiten van teamleden waarderen en de onderlinge verschillen weten te benutten
Werken aan een constructief-kritische cultuur waarin open en eerlijk feedback gegeven wordt
Accepteren dat besluitvorming lastig is; samen procedures ontwikkelen om tot gedragen besluiten te komen
Kritisch kijken waar de meerwaarde van theorie ligt, zodat niet onnodig lang op basis van trial and error gewerkt hoeft te worden
Doelen stellen die haalbaar zijn binnen de beschikbare tijd en die passen bij de mogelijkheden van het team

Schoolleiding:

Uitdragen en bewaken van de visie
Als schoolleiding oog hebben voor de fase waarin een team zit en zorgdragen voor de ondersteuning (coaching, beleid) die daarbij wenselijk is
Eigen initiatief, zelfsturing en eigenaarschap stimuleren en versterken en met het team in gesprek blijven over de gemaakte keuzes
Faciliteren in structureel overleg

Met een presentatie in het docententeam van het Bataafs Lyceum zal getracht worden deze inzichten te koppelen aan het vernieuwingsproces dat momenteel in de vaksecties wordt vormgegeven; de uiteindelijke doelstelling van dit onderzoek.

Lees hier de meesterproef van Bas Smies.