MEERVOUDIG DIAGNOSTICEREN

DIEPGAANDER BEGRIJPEN WAT ER GAANDE IS

De inleider: Jaap van ’t Hek

Eenvoudige vraagstukken zijn simpel: je kent het vraagstuk, je weet de oplossing en je weet ook hoe je die kunt realiseren. Complexe of taaie vraagstukken zijn anders, denk hierbij aan vraagstukken in het onderwijs zoals prestatiedruk, kansenongelijkheid, studentsucces, lerarentekort, inclusief onderwijs, leerling uitval en werkdruk. Deze vraagstukken zelf zijn niet goed te begrenzen. Terwijl je ernaar kijkt, komt er steeds een ander facet in zicht. Complexe vraagstukken hebben meerdere kanten, en afhankelijk van hoe je met het vraagstuk verbonden bent, vind je iets anders belangrijk. Er zijn dus vooral ook heel veel gekleurde kijkers met een opvatting over het vraagstuk. Bovendien is een complex vraagstuk geen statisch iets. Het verandert waar je bij staat en als je eraan werkt, weet je nooit helemaal welke kant het op beweegt. Om meerdere redenen is (blijvend) diagnosticeren dus belangrijk.

We diagnosticeren in deze masterclass niet vanuit een afstandelijke blik naar je taaie vraagstuk maar vanuit wat jij zelf dagelijks meemaakt en waar je dus ook onderdeel vanuit maakt.

In deze ochtend bekijken we je taaie vraagstuk vanuit verschillende perspectieven, plaatsen we het in de tijd, en zoeken we naar hoe je zicht houdt wat er gebeurt in de (nabije) toekomst. Je kunt alleen komen maar ook een collega meenemen zodat je het diagnosticeren samen kunt doen.

Jaap van ’t Hek is gefascineerd door ‘waarom de dingen gaan zoals ze gaan’. Hoe organiseren mensen, groepen en organisaties zichzelf, hoe lopen ze vast in patronen die ze zelf gebouwd hebben en hoe kan je die patronen weer open breken? Vanuit deze fascinatie werkt Jaap als interim-manager, adviseur en (team)coach in contexten waarin veranderen centraal staat.

Leren en af-leren voor VUCA-vraagstukken

De inleider: Anna Snel

Als we mensen opleiden proberen we ze voor te bereiden op de toekomst. We creëren een beeld van die toekomst en bedenken welk curriculum daarbij past. Dat deden ze ook bij het ‘Army War College’ in de VS, waar alle leidinggevenden van het Amerikaanse leger worden opgeleid op het gebied van bijvoorbeeld strategie, leiderschap en visievorming voor defensie.

Tot in 1989 de Berlijnse Muur viel en in 1991 de Koude Oorlog voorbij was. Toen vroegen ze zich af: die toekomst waar wij onze studenten voor hebben opgeleid is niet meer. Welke toekomstige wereld gaan zij nu tegemoet? Met wat voor nieuwe/andere vraagstukken gaan zij te maken krijgen en wat moet er veranderen aan ons curriculum om ze hierop voor te bereiden?

De toekomst zagen zij gekenmerkt door wat ze VUCA zijn gaan noemen: een wereld gekenmerkt door Volatiliteit (snelle en abrupte veranderingen), Uncertainty (onvoorspelbaarheid), Complexity (veel elkaar beïnvloedende factoren) en Ambiguity (meerduidigheid). Maar VUCA vraagstukken zijn niet leger-eigen, die spelen overal in de maatschappij. Jullie hebben al kunnen lezen over hoe we Covid als zo’n vraagstuk kunnen duiden. Maar hoe herken je dit soort vraagstukken en onderscheid je ze van andere vraagstukken? Welke kennis/skills/houding moeten we aanleren om effectief met dit soort vraagstukken om te kunnen gaan? Maar misschien nog belangrijker: welke oude, vanzelfsprekende kennis/skills/houding werken hier averechts en moeten we juist AF-leren? Waar zitten we onszelf dwars?

Daar wil ik jullie in meenemen tijdens deze masterclass.

Een school als Zoöperatie

Scholen als deelnemers aan ecosystemen

De inleider: Klaas Kuitenbrouwer

Klaas Kuitenbrouwer is onderzoeker bij het Nieuwe Instituut, waar hij in 2018 de ontwikkeling van het Zoöp organisatiemodel initieerde.

“Zoöp is kort voor ‘zoöperatie’: coöperatie met zoë (dat is het Griekse woord voor ‘leven’). Een Zoöperatie is een organisatie waarin de belangen van anders-dan-menselijk leven actief worden vertegenwoordigd en onderdeel zijn van de besluitvorming. De persoon die de stemmen van het anders-dan-menselijke leven in een Zoöp vertegenwoordigt  heet Spreker voor de Levenden – een ecologische adviseur of leraar. Zoöps zien zichzelf als deelnemers van lokale en grotere ecosystemen en met behulp van hun Spreker voor de Levenden volgen ze een leerproces om er achter te komen hoe ze kunnen bijdragen aan het herstel van deze ecosystemen. Het Nieuwe Instituut werd zelf de eerste Zoöp ter wereld in april 2022. Inmiddels zijn er vijf Zoöps gesticht en vele organisaties zijn onderweg om Zoöp te worden.

In deze bijeenkomst introduceert Klaas Kuitenbrouwer het Zoöp organisatiemodel en verkent hij samen met de deelnemers hoe een Zoöp onderwijsinstelling er uit zou kunnen zien. Wat als kinderen zichzelf van jongs af aan leren te zien als deelnemers aan de levende wereld in hun directe omgeving? Wat als het vanzelfsprekend voor ze is om rekening te houden met de woonplaatsen, voedsel en ervaringen van andere soorten leven? Wat als de schoolleiding niet alleen werkt aan goede sociale maar ook aan goeie ecologische relaties? Dus niet alleen haar negatieve impact probeert de beperken, maar juist ook zo veel mogelijk positieve impact probeert te hebben op al het leven waar de school mee te maken heeft?

Elke Zoöp vertrekt vanuit haar eigen situatie, leert door te doen en deelt wat ze leren met andere Zoöps.  Voor meer informatie, kijk op https://zoop.earth

Bio:

Klaas Kuitenbrouwer studeerde geschiedenis en werkte lange tijd in de digitale cultuur. Hij is senior onderzoeker Regeneratieve Praktijken bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam en gaf tot voor kort les aan de Gerrit Rietveld Academie.

Hij maakt publieke programma’s en tentoonstellingen die zich afspelen op het kruispunt van cultuur, technologie en ecologie. Een terugkerend thema in zijn werk is de ontmoeting en frictie tussen verschillende soorten wetenschappelijke, artistieke, technologische en meer-dan-menselijke kennis praktijken.

Onderwijs voor een ongekende toekomst

De inleider: Govert-Jan de Vrieze

Niet vaker heeft de mensheid in haar geschiedenis voor grotere uitdagingen gestaan. Klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, pandemieën, groeiende economische ongelijkheid, polarisatie en migratie zorgen met allerlei andere factoren tot een polycrisis van ongekende omvang. Wat betekent het om te leven in deze raadselachtige tijd? Wat hebben we onze kinderen mee te geven? En wat betekent dit alles voor leraren, schoolleiders, voor het onderwijs aan een nieuwe generatie?

Ik denk dat wij ons moeten oefenen in de kunst van het loslaten, oftewel het vermogen om het verlangen naar zekerheid en controle te weerstaan en onzekerheid te verdragen. Als we erkennen dat onze beelden van onszelf en anderen beperkt en gekleurd zijn, dan kan er voorzichtig ruimte komen voor een houding van aandacht, ontvankelijkheid en responsiviteit, alsof we de dingen voor het eerst zien.

Govert-Jan de Vrieze studeerde onder meer theologie en filosofie. Hij werkt als docent-onderzoeker bij Hogeschool Leiden (faculteit Educatie) en bij Penta Nova, academie voor schoolleiders. In zijn werk houdt hij zich vooral bezig met de betekenis van onzekerheid en niet-weten als onderdeel van het professionele handelen van leraren en schoolleiders.

De logica van de lappendeken

Verbindingswerk rond vraagstukken die van iedereen en van niemand zijn

De inleider: Hans Vermaak

Een masterclass over verbindingswerk rond vraagstukken die van iedereen en van niemand zijn. Taaie (maatschappelijke) vraagstukken leiden vaak tot ongemak bij de betrokkenen, omdat deze opgaven tegelijkertijd van iedereen en van niemand zijn. Samenwerking loopt dwars over de grenzen van afdelingen, organisaties of gebieden heen. Hoe voorkom je dan dat je in oeverloze vergadersessies belandt om alles af te stemmen? Of dat je wacht op ‘helderheid van boven’ waar velen zich daarna toch weer aan proberen te onttrekken?

De logica van de lappendeken is een veranderkundig antwoord op de onmacht die er is bij het aanpakken van veel vraagstukken. De krachtigste aanpak ontstaat zodra veel mensen niet alleen op hun eigen plek mooi werk doen, maar óók verbindingen leggen met anderen om samen meer te bereiken. Zo vormt zich een netwerk dat heel wat aankan zonder dat iemand daar controle of overzicht over hoeft te hebben.

De bijeenkomst heeft het karakter van ‘de ramen openzetten’: een nieuw perspectief om te kijken naar praktijkuitdagingen waar je tegen aanloopt. Dat krijgt vorm in twee rondes – elk bestaand uit een lezing over de nieuwe ideeën en een vervolgens een reflectie over de betekenis voor de praktijk in kleine groepen en/of plenair.

De masterclass is gebaseerd op het gelijknamende boek voor iedereen die ondernemend werkt aan oplossingen voor taaie vraagstukken en écht verschil wil maken.

Hans Vermaak is zelfstandig adviseur, docent en onderzoeker. Hij maakt zich druk in allerlei veranderopgaven, vaak met een maatschappelijk karakter. Eerder publiceerde hij Leren veranderen, Plezier beleven aan taaie vraagstukken en Iedereen verandert – nu wij nog.

De School voorbij ….?!

Het design van onderwijssystemen

De inleider: Pieter Sprangers

Al te lang proberen we het onderwijs te herdenken vanuit de bestaande organisaties en structuren. Scholen staan vandaag voor stevige uitdagingen die al lang niet meer alleen met sterke onderwijskundige interventies en een krachtige binnen-klas-didactiek opgelost kunnen worden.

Pieter doet een oproep om via ‘onderwijs-systeem-design’ activistisch aan de slag te gaan in scholen. Hij illustreert de aanpak ook met concrete interventies uit zijn eigen onderwijspraktijk in hoger onderwijs.

Hij introduceert het beroep van de ‘ontwerper van onderwijssystemen’, die scholen ondersteunt bij het aanpakken van complexe vraagstukken die vandaag ook wel eens ‘wicked problems’ genoemd worden.

Het onderbouwde model voor ‘(her)ontwerp van onderwijssystemen’ biedt steun aan onderwijsprofessionals-ontwerpers die dagelijks experimenteren en systemische doorbraken realiseren. De methodologie versterkt de wendbaarheid en anti-fragiliteit van scholen om een antwoord te bieden op complexe verandering.

Pieter benadert ten slotte onderwijskundige uitdagingen vanuit het nieuwe perspectief van ‘scientific educational design research’.

INHOUD:

• Verkenning van de complexiteit en noodzaak tot herontwerp van onderwijssystemen
• Introductie van ‘scientific educational design research’ in onderwijsonderzoek
• Het Model voor het (her)ontwerp van onderwijssystemen: specifiek model gericht op versterken van adaptief vermogen
• Praktijkvoorbeelden zoals nomadisch © en bewegend leren
• Nieuwe beroepsrol: de ontwerper van onderwijssystemen ondersteunt scholen bij vernieuwing

Pieter Sprangers (PhD) leeft in parallelle werelden. Hij is werkzaam als lesgever en wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan de Karel de Grote Hogeschool, AP hogeschool en de Universiteit Antwerpen. Hij behaalde een doctoraat in ‘scientific educational design research’. Zijn wetenschappelijk onderzoek focust op ‘het (re)design van onderwijssystemen’. Verder werkt Pieter als hoofd-onderwijsdesigner en procesbegeleider bij ‘domo de refontiro’.  Hij begeleidt al twintig jaar scholen in Vlaanderen en Nederland met betrekking tot complexe transformaties. Pieter is ten slotte auteur van meerdere boeken waaronder ‘Edushock, breinoptimizer voor leren in de toekomst’, ‘Team school, leergemeenschappen creëren in onderwijs’ en – het in september 2024 te verschijnen –  boek ‘Het design van onderwijssystemen’ (Lannoo Campus).

BEWEGEN IN ONDERWIJSINNOVATIES

OP ZOEK NAAR MEER VERANDERGOESTING

Inleider: Remco Coppoolse

De klachten over onderwijsinnovaties zijn dat ze vaak al zijn ingehaald tijdens de vernieuwing, verdampen voordat het einde is gehaald en iet leiden niet tot diepgaande verandering in de onderwijspraktijk. Een veelgehoorde verklaring voor het uitblijven van verandering is dat onderwijsinnovaties een veel complexer spel is dan van de buitenkant wordt gedacht, en dat de voordehandliggende – vaak lineaire – veranderoplossingen en aanpakken daar niet op aansluiten.

In deze masterclass die specifiek gaat over onderwijsinnovaties gaan we op zoek naar een beter passend veranderrepertoire voor die complexe innovatiepraktijk. Daarbij werken we samen aan vraagstukken uit de onderwijspraktijk, maken we gebruik van interactieve praatplaten uit onderzoek, en kom je zelf op het spel om jouw rol als veranderaar binnen het onderwijs te verkennen en te versterken.

De bijeenkomst heeft het karakter van ‘een werkplaats’, waarin we allemaal niet weten, maar geladen met nieuwe kijkvensters, al knutselend op zoek gaan naar passende keuzes voor de eigen onderwijspraktijk.

Veel masterclasses gaan over veranderen in het algemeen, deze masterclass gaat specifiek over vernieuwen in de onderwijscontext.

Dat krijgt vorm in twee rondes – elk bestaand uit inleiding van nieuwe kijkvensters, en vervolgens een reflectie over de betekenis voor de praktijk in kleine groepen.

Voor wie alvast een glimp wilt krijgen over het werk van Remco en de onderzoeksgroep waar hij deel van uitmaakt download dan het boek: Grote vragen over onderwijsinnovatie, op zoek naar meer verandergoesting. (onder aan de pagina).

Remco Coppoolse is associate lector, docent en eenoog in het land der ‘blinden’. Hij probeert inzicht te krijgen in de moeilijke wereld van onderwijsvernieuwing, begrijpt daar nu al wel zo’n 5% van en heeft beloofd daar zeker de helft van mee te brengen in de masterclass.

Voor wie

De Masterclasses organiseren we speciaal voor leidinggevenden en bestuurders in het onderwijs. Oók voor studenten en alumni van NSO-CNA Leiderschapsacademeene.
Deelnemers kunnen zich voorbereiden op een masterclass. Enkele weken voor de masterclass krijg je hiervoor de aanwijzingen. Voor MEL-studenten geldt dat de voorbereiding in de DLO verschijnt.

Kortom: de Masterclasses zijn voor iedereen die zijn of haar leiderschap wil verdiepen.

Inhoud

Tijdens een Masterclass presenteren de uitgenodigde experts hun perspectief op het thema. Ze geven daarbij hun analyse van het vraagstuk. En schetsen hoe zij het op hun eigen manier hanteerbaar hopen te maken.

Na de inleiding van experts, gaan de deelnemers in groepjes met elkaar aan de slag met de vraagstukken uit de eigen schoolpraktijk:

• Hoe denk je nu over de stellingen?
• Heb je nieuwe vragen?
• Hoe strookt dit alles met jullie eigen ervaringen?

Programma

Na de inleiding is er volop ruimte voor de dialoog en ga je aan de slag met je eigen vraagstuk.

Resultaat

Na een Masterclass heb je een verdiepingsslag gemaakt op het thema. Met die kennis kun je er verder mee aan de slag in je eigen praktijk. Ook heb je een goed beeld waarop je jezelf verder wilt verdiepen in de toekomst.

Kosten

De kosten voor deelname aan deze Masterclass zijn 135,-.

Ben je NSO-CNA alumnus? Dan betaal je slechts 120,-.

Volg je minimaal 3 Masterclasses in het studiejaar 2024-2025? Dan krijg je 10% korting op het totaalbedrag.