Leiderschapspraktijken in tijden van Corona de Follow Up
Leezan van Wijk

Sinds het utibreken van de Covid-19 crisis interviewen wij schoolleiders, collega’s en deskundigen over hoe zij omgaan met de coronacrisis. Inmiddels zijn we al weer ruim een jaar verder in de tijd en zitten we al weer langer in een volgende lock-down.  Gelukkig is het VO recent weer een beetje open gegaan. Hoog tijd om bij te praten:

In aflevering 8 van onze coronareeks follow-up:

Leezan van Wijk, Algemeen Directeur/Rector Marnix Gymnasium Rotterdam

Al vóór de voorjaarsvakantie gingen wij open, dankzij sneltesten

Leezan van Wijk is leidinggevende op een school die ervoor kiest om aan het front te opereren. Dat wil zeggen: een school die kritisch is op het regeringsbeleid, maar ook meedenkt en bereid is actie te ondernemen. Zo deden zij mee aan de pilot om op school sneltesten uit te voeren.

De coronacrisis duurt nu al langer dan een jaar. Hoe is het op dit moment op jullie school?

“Het gaat goed: 50% van de leerlingen zit tegelijkertijd op school. Daar is iedereen blij mee, niet alleen het personeel, maar ook de leerlingen. Het voelt zelfs een beetje luxe met ‘slechts’ de helft in de klas.

Als school grepen we de afgelopen maanden alles aan om weer (meer) leerlingen op school te krijgen. Zo waren we 1 van de 97 scholen uit Rotterdam en Amsterdam, die het ministerie in februari opriepen om voorrang te geven aan het voortgezet onderwijs.

We dachten ook mee over wat ervoor nodig was om te heropenen. En zaten in de eerste poule van scholen die met sneltesten ging werken. Dat gaf ons later – in het onderzoeksproces van de pilot – een voorsprong: al vóór de voorjaarsvakantie konden we weer groepen op school ontvangen.

Deze rol past ook goed bij onze werkwijze op het gymnasium: we zijn kritisch op het beleid, maar ook meedenkend en bereid om verantwoordelijkheid te nemen.”

Hoe gaat sneltesten in de praktijk?

“Op het moment dat er een melding is van een coronabesmetting, wordt alles direct gemobiliseerd:

De kring om de leerling of docent heen wordt dezelfde dag nog getest in de aula, en daarna op de 5^e dag. Zo beperken we verdere verspreiding zo veel mogelijk. Zo hoeven we klassen niet altijd naar huis te sturen, óf kunnen we ze eerder terug laten komen.

Deze aanpak werkt tot nu toe goed: er is geen ‘brandhaard’ van besmettingen geweest.

Dat klinkt dus allemaal mooi, maar ik heb ook een kritische kanttekening: het brengt veel administratie mee voor de school. Het is een extra belasting. Daar moet nog eens goed naar gekeken worden, of dat niet anders kan.”

Wat vonden leerlingen, ouders en docenten van jullie aanpak?

“Logischerwijs zijn er altijd zorgen. Dat is al zo vanaf het begin van de crisis. Daar zijn we ons ook goed van bewust: iedere stap die we zetten, zetten we in de wetenschap dat we ook een risico nemen.

Bovendien kun je nooit garanties geven. Denk alleen al aan de 1,5 meter: hoe goed we ook ons best doen, die is niet op ieder moment te handhaven.

Dus weeg je continu af: waarom doen we dit? Rechtvaardigt dat het risico? Zoals bij onze deelname aan vervroegde opening. Dat deden we voornamelijk omdat we ons zorgen maakten om het welzijn van de leerlingen. Dát was onze drijfveer.

Maar het was ook spannend, want daardoor lieten wij alweer eerder meerdere groepen leerlingen toe op school. Dat hebben we goed besproken en onderzocht met ons team én de MR. Uiteindelijk stond iedereen erachter.

Het belangrijkste is om eerlijk te zijn, naar leerlingen, ouders en collega’s: ‘Zó gaan we het regelen, maar we zijn niet feilloos.’ Die boodschap hebben we vanaf het begin uitgedragen. Daarmee wonnen we vertrouwen.”

Hoe kijk je terug op het afgelopen jaar?

“Ik ervaar het als één lange oefening in veerkracht. Een oefening voor mezelf, m’n team en de organisatie. Daar probeerde ik vanaf het begin oog voor te hebben, op 3 niveaus:

• Onderwijskundig: hoe zorgen we dat de lessen doorgaan? Daarbij bleek al snel: wat kon er opeens veel! Dat was heel verfrissend.
• Organisatorisch: hoe garanderen we de hygiëne en veiligheid? Hoe gaan we handhaven? Etc.
• Welzijn: hoe gaat het nu met ons? Hoe gaat het met de leerlingen? Hoe zorgen we voor elkaar?

Vanaf dag 1 hanteerden we ook een heel duidelijk principe: we gaan het gewoon proberen. We kijken op een onderzoekende manier naar wat werkt. En alles is goed; we vertrouwen erop dat iedereen handelt vanuit de beste intenties, ook al gaat het ontzettend fout.

Dat principe blijf ik bewust uitdragen. En volgens mij werkt dat nog steeds heel goed.”

Inmiddels wordt er volop gevaccineerd. Hoe kijk je vooruit tot de zomer én daarna?

“Natuurlijk hoop ik heel erg dat we volgend schooljaar normaal gaan starten, met volle klassen. Maar tegelijkertijd plannen we niet te ver vooruit.

De realiteit is dat we nu nog steeds in de crisis zitten, die we nog steeds aan het managen zijn. Als je 10 bekertjes hebt, zijn er 6 gevuld met corona, en 4 met al het andere. Dat is niet in verhouding.

Iedereen staat al een jaar ‘aan’: de leerlingen, mijn docententeam, en ikzelf. En dat is iets anders dan ‘er zijn’. Daarmee bedoel ik dat ik veel meer op school zou willen rondlopen, rustig een praatje zou willen maken, benen-op-de-tafel-sessies, etc. Maar die tijd ontbreekt.

Toch proberen we ook voor die dingen tijd te maken, ondanks alle hectiek. Oók voor ontspanning; laatst deden we een online escaperoom. Even iets heel anders, maar heel belangrijk om ook op die manier verbonden te zijn.”

Wat zijn de geleerde lessen van het afgelopen jaar? Wat wil je behouden?

“Ik wil één ding behouden: formatief handelen. Oftewel: minder focus op het oordeel of het cijfer, en meer op het proces en de ontwikkeling die leerlingen doormaken.

Die wens was er al vóór corona, maar kwam door de crisis in een stroomversnelling. Want toen de scholen sloten, waren het niet de resultaten waar we ons direct druk om maakten. De eerste vraag die we stelden was: ‘Hoe gaat het met de leerlingen? We zien ze te weinig, en hebben dat nu niet goed in beeld.’

De dingen die we vanuit deze vraag deden, deden we niet ‘bewust’. Het was niet empirisch of anderszins wetenschappelijk onderbouwd. Nu beginnen we daarop te reflecteren: wat deden we eigenlijk precies? Wat werkte, en wat niet? Dat biedt een heel mooi uitgangspunt om deze ontwikkeling voort te zetten, maar nu bewust en onderbouwd.

We zitten nog middenin die zoektocht. Maar het is een hele mooie opbrengst van een moeilijke tijd.”

Lees ook de andere interviews over leiderschapspraktijken in tijden corona.

Interview: Arjan Jonker, Waardevolle Webteksten