Een ochtend Vakbekwaam: theorie, praktijk en Peter Heerschop

Verslag van een vlieg op de muur

‘Transactionele analyse.’
‘Het model van concurrerende waarden.’
‘De bouwstenen van SSSAP.’

Ben je er nog? Dit zijn slechts 3 begrippen die de studenten voor hun kiezen kregen tijdens één ochtend Vakbekwaam. Maar laat je er niet door afschrikken, want het is waar wat ze zeggen:

Bij NSO-CNA verbinden ze een stevige theoretische basis rechtstreeks aan de alledaagse praktijk van de schoolleider. Dus ook die van jou. Hoe dat deze ochtend ging? Lees verder…

De dagopener: over macht & liefde

Docent Willem de Boer start iedere opleidingsdag (in totaal 18) met een inspirerende introductie. Ditmaal: het boek Power & Love van Adam Kahane.

Het start theoretisch, met een herdefinitie van de begrippen ‘macht’ en ‘liefde’:

Macht ziet de schrijver als de drijfveer om resultaten te behalen. Als leider wil je ergens komen, dus gebruik je je macht om je doelen te verwezenlijken.
Liefde omschrijft hij als de drijfveer om bij elkaar te brengen wat gefragmenteerd is geraakt. Ook daar heb je mee te maken als schoolleider: je wilt iedereen samenbrengen om verandering teweeg te brengen.

De boodschap: macht en liefde moeten in balans zijn. Leun teveel op macht, en je wordt gezien als dictator. Leun teveel op liefde, en je bent misschien te ‘zacht’ om resultaten te boeken.

Abstracte theorie? Doordat Willem steeds directe vragen stelt (“Denk eens aan hoe je dagelijks bezig bent, hoe bij jou de verhouding is tussen macht en liefde. Wanneer je waarop leunt.”), valt dat erg mee. En dat doet hij continu. Zo gaat de leerstof leven, vóórdat de ogen glazig worden en iedereen achterover leunt.

Inspiratiemoment: Peter Heerschop over het lerarenvak

Iedere opleidingsdag verzorgt ook een student een ‘inspiratiemoment’. Deze ochtend is Tom aan de beurt. Hij deelt een heel herkenbaar dilemma met de groep: op feestjes doet men vaak wat laatdunkend over het lerarenvak. De bekende opmerkingen:

“Als leraar heb je toch lekker vaak vakantie?” En: “Gaan jullie nou alweer staken? Kan dat niet op een vrije dag?” Etc.

Toms dilemma: “Ga ik mezelf dan verdedigen? Of laat ik het gaan? Meestal kies ik voor het laatste, maar het wringt wel.”

Toen vond hij een filmpje op YouTube. Daarin haalt Peter Heerschop (een gymleraar, net als Tom) al die lullige opmerkingen en vragen magistraal onderuit. “De volgende keer moet ik dat misschien maar laten zien.” Bekijk het fragment hier zelf.

Boekverslag: “Niet ons favoriete boek”

Na de inspirerende woorden van Peter Heerschop volgt er weer een stevig stuk theorie. Schoolleiders Laura en Stanley nemen hun collega’s mee ‘op reis’ door één van de leerboeken.

Het duo is eerlijk: “Niet ons favoriete boek.” Daar kunnen de anderen zich wat bij voorstellen zodra het ‘concurrerende-waardenmodel voor managementcommunicatie’ gepresenteerd wordt. Het ziet er op eerste gezicht niet bepaald inspirerend uit. Wat heb je daar als schoolleider aan? Heel wat, zo blijkt:

“Het model laat zien dat je een boodschap op verschillende manieren kunt brengen, vanuit je rol als schoolleider.” Ze geven sprekende voorbeelden. Dan blijkt het model opeens een handig hulpmiddel om je beter voor te bereiden op presentaties, die je als leidinggevende regelmatig geeft. Geen favoriet, maar dus wél een nuttig boek. Dat geldt misschien wel voor de meeste boeken en artikelen:

“We moeten een hoop literatuur doornemen voor deze opleiding. Maar door thuis te lezen gaat het niet leven. Dat gebeurt pas hier, als we de theorie vertalen naar de praktijk.”

Transactionele analyse en kwetsbaar opstellen

Het thema van de ochtend is transactionele analyse. Ook nu weer is de link met de praktijk zó gelegd. Er ontstaan al snel levendige discussies over situaties die de studenten in hun rol als schoolleider hebben meegemaakt. Wat daarbij opvalt:

Hoe vanzelfsprekend iedereen zich kwetsbaar opstelt. Daarvoor moet je elkaar wel vertrouwen. Dat beamen de aanwezigen:

“Dit is een hele veilige groep. Daardoor durven we ook ervaringen te delen die voor onszelf wat minder rooskleurig zijn. Je kunt het gewoon zeggen als je ergens moeite mee hebt. Dat is OK. Dat heeft iedereen.”

De studenten vinden het duidelijk heerlijk om ervaringen van collega’s te horen. Want daaraan merken ze dat ze niet de enige zijn die worstelen. Tegelijkertijd stellen ze elkaar kritische vragen en geven opbouwende feedback. Zodat degene die de anekdote deelt de kans krijgt te reflecteren en nieuwe inzichten te krijgen in het eigen handelen.

Inspelen op wat er gebeurt

Linken naar de praktijk en inspelen op wat er gebeurt in de groep. Dat is de regel – en niet de uitzondering – tijdens de opleidingsdag.

Dagje Vakbekwaam

Zo blijkt iemand een opdracht gemaakt te hebben die pas máánden later af hoeft te zijn. Er ontstaat eerst paniek: “Moest die al af?!” Nee, dat hoeft nog niet, bevestigt Willem. Vervolgens hilariteit: “En jij hebt die al gedaan!” De reactie is bijna verontschuldigend: “Per ongeluk, ja…”

Willem ziet een kans: “Wat gebeurt hier nou? Welke rol neemt iedereen aan?” Weer wordt iedereen uitgedaagd naar zichzelf te kijken; misschien wel de belangrijkste kwaliteit die NSO-CNA bij hun studenten wil ontwikkelen.

Lerende leider

De studenten zijn niet de enigen die reflecteren. Ook docent Willem doet dat continu. Hij doceert nog niet zo lang bij NSO-CNA. Hij laat soms – zonder dat het ongemakkelijk wordt – zijn onzekerheid zien. Vraagt feedback over werkvormen waar hij mee experimenteert. En deelt verhalen uit zijn eigen schoolleiderspraktijk of privéleven, óók de zogenaamde ‘negatieve’. Dat waarderen zijn toehoorders:

“Mooi dat Willem ook zelf reflecteert en zich kwetsbaar opstelt. Hij is echt een lerende leider en daarmee een goed voorbeeld voor ons.”

Sfeer

En zo kregen de schoolleiders deze ochtend een andere kijk op macht en liefde, lieten zich inspireren door Peter Heerschop, brengen voortaan bewuster hun boodschap en hebben meer inzicht in de rol die ze innemen als ze communiceren. Niet slecht voor één ochtendje…

Bovendien zijn alle onderwerpen veel méér geworden dan de theorie waarop ze gebaseerd zijn. Want ze kregen kleur door de ervaringen die uitgewisseld werden en de uitdagende vragen van de docent. Het was ook op die momenten dat de groep écht tot leven kwam. Net als bij de verschillende werkvormen, liet deelnemer Wieske Dam na afloop weten:

“Die maken het extra leuk en afwisselend. Zo delen we vaak op in groepjes om de stof te bespreken. Dan leer je veel van elkaars ervaringen. Evenals van Willems uitnodigingen om te reflecteren op de eigen praktijk en steeds weer voorbeelden te geven.”

Als er één ander ding opvalt deze ochtend, is het de sfeer. Die is heel erg goed. Het is duidelijk dat deze groep elkaar al langer kent. En: dat ze in hetzelfde schuitje zitten. Allemaal schoolleiders die zich aan het ontwikkelen zijn. Met een duidelijk doel: zodat ze beter leiding kunnen geven aan hun team om de kwaliteit van het onderwijs in hun school te verhogen.

Vijf deelnemers over de opleiding

Onze ‘vlieg op de muur’ sprak met vijf deelnemers over de opleiding. Lees hun verhalen: