Bottom-up. Veranderen vanuit collectieve energie en eigenaarschap

In 2011 deed ik samen met Floor de Ruiter een project bij de gemeente Zwolle rond passende regels. De vraag was simpel: “wij willen naar minder regels”. Ze hadden de stofkam er al doorheen gehaald, maar dat had de regeldruk niet echt verminderd. Er was een andere benadering nodig. Met een divers team van medewerkers gingen we op zoek naar hoe dan anders. Al snel bleek dat de gemeente voor elk terrein waarop een dialoog tussen burgers nodig was, maar waar spanning en gedoe op de loer lagen, regels had geformuleerd. De dialoog was vervangen door regels. Het eigenaarschap ging van de burgers naar de gemeente.

Zo had de gemeente bijvoorbeeld voor winkelstraten tot op de millimeter vastgelegd wat mocht en niet mocht. Daaruit sprak de veronderstelling dat winkeliers de verantwoordelijkheid om tot een mooie straat te komen niet aan konden.

Vanuit dit inzicht is de gemeente kritischer gaan kijken naar de bestaande regels, en vroeg zich steeds af: is het aan ons om dit te regelen of kunnen we meer vertrouwen op de dialoog en een bottom-up proces? Volgens Floor het laatste.

Floor heeft zijn optimisme over ons menselijk vermogen om met elkaar samen in dialoog tot oplossingen te komen nooit losgelaten: ‘als je gelooft in de kracht en de wijsheid van ieder individu, en de omstandigheden creëert waarin iedereen zich veilig en serieus genomen voelt, kun je blijkbaar met elkaar de moeilijkste uitdagingen oplossen.’

En dus ging hij verder op zijn ontdekkingsreis omdat hij zag dat: ‘de bestaande manier van reorganiseren verlengt het stervensproces [van instituties], verlengt de transitieperiode en vergroot de pijn op een zinloze en risicovolle manier.’

Hij begeleidde systeemtransformaties middels bottom-up trajecten waarin de dialoog een grote rol speelde, bij organisaties als Holland Casino en Royal Flora Holland en bijvoorbeeld ook bij gesprekken met boeren in Utrecht-West.

Over zijn ervaring en lessen schreef hij nu een pakkend boek waarin hij laat zien dat het kan: met meer dan 2000 mensen in dialoog zijn en samen richting geven aan de organisatie.

Zijn boek is een rijke inspiratiebron met veel praktische tips en gereedschappen. Het leest soms als een spannende schelmenroman, maar wel met een belangrijke boodschap: ‘veranderen kan anders.

Het vraagt overigens dan wel dat topmanagers loslaten. Want bij een echte dialoog is de uitkomst altijd ongewis.

Bestel het boek in je lokale boekwinkel of bij managementboek.nl.