Over Schoolleider Basis- & Vakbekwaam

“Het is de kunst om de leider uit de studenten te halen”

Na de zomer starten uiteraard ook weer de opleidingen tot schoolleider Basisbekwaam en Vakbekwaam.

Een mooie aanleiding om docenten Elvira Geurts (Basisbekwaam) en Esther Dijkstra (Basis- en Vakbekwaam) aan het woord te laten. Waarom en wanneer zouden schoolleiders zich voor 1 van de opleidingen moeten inschrijven?

Kunnen jullie kort vertellen waar beide opleidingen over gaan, en voor wie ze bedoeld zijn?

Elvira: “Basisbekwaam Schoolleider is voor jou als je beginnend schoolleider bent. Of wanneer je leidinggevende taken hebt die naar meer smaken (zoals bouwcoördinator of jaarllaagcoördinator), en je je daarin verder wilt ontwikkelen.

Tijdens de opleiding leer je wie jij als leider bent en wat jouw visie op onderwijs en leren is. Ook doe je praktische vaardigheden op die je nodig hebt als schoolleider.

Zo heb je straks een stevige basis en kun je effectief leidinggeven aan een team van leerkrachten of docenten.”

Esther: “Vakbekwaam Schoolleider is voor ervaren leidinggevenden in het onderwijs. Je kent het klappen van de zweep, en wilt nu de volgende stap zetten.

Tijdens de opleiding ontwikkel je de vaardigheid om onderzoeksmatig en integraal leiding te geven. Overigens stimuleren we tijdens het jaar Basisbekwaam ook de onderzoeksmatige houding.

Zo kun je straks complexe vraagstukken binnen je school oppakken.”

Elvira: “Daarnaast geeft het certificaat van beide opleidingen recht op de SRPO-basisregistratie.”

Wat betekent het dat je bij Basisbekwaam ‘leert wie je bent als leider’?

Elvira: “Dat gaat over Persoonlijk Leiderschap. Dat speelt overigens bij Vakbekwaam ook een grote rol, maar bij Basisbekwaam ligt daar nóg meer de nadruk op.

Persoonlijk Leiderschap gaat over wie je bent en je eigen ontwikkeling: wie ben ik en wie kan ik zijn als leider? En wat zou ik daar vervolgens mee willen? De antwoorden op deze vragen geven je zicht op je kwaliteiten en valkuilen. En zijn vaak aanleiding om bewust te gaan oefenen met voor jou ‘nieuw’ leiderschapsgedrag waarmee je je gedragsrepertoire als leider vergroot.

Dat kan confronterend zijn. Het is voor niemand makkelijk om eigen valkuilen te erkennen. Of te accepteren dat je anders bent dan je altijd dacht. Door jezelf te onderzoeken, kun je dus anders gaan kijken naar jezelf, maar ook naar anderen, je school en zelfs naar persoonlijke relaties.”

Esther: “Wij maken dan ook regelmatig mee dat er veel beweging komt bij deelnemers. Ze leren vaak op ‘zijns’-niveau.

Zo kunnen studenten er tijdens de opleiding zelfs achter komen dat leidinggeven eigenlijk niet bij ze past. Soms kan iemand bijvoorbeeld opdrachten voor de opleiding niet doen, omdat hij ook nog docent is en 3 eindexamenklassen heeft. Dat zegt iets over zijn leiderschap: hoe serieus neem je je schoolleidersrol als je ook nog lesgeeft? Daar gaan we dan ook over in gesprek. Dan onderzoeken we de eigen mentale modellen, zodat deelnemers ook voor zichzelf onderbouwd kunnen kiezen wat ze wel en niet willen doen.

Ook spiegelen we in deze gesprekken wat we zien aan gedrag in bijeenkomsten of lezen in opdrachten. Daarin zijn soms patronen te herkennen die iets zeggen over leiderschapsgedrag. Het reflectieve gesprek hierover is waardevol en essentieel voor de ontwikkeling van de deelnemers.

Dus nee, écht in de spiegel kijken is niet makkelijk. Maar als je dat aandurft en er echt mee aan de slag gaat, kom je er veel sterker uit. Niet alleen als schoolleider, maar ook als mens. En wat is er nu leuker dan jezelf echt te leren kennen?”

Elvira: “Om deze ontwikkeling goed te begeleiden, zijn we als opleiders sterk betrokken bij de deelnemers. Zo zie ik de opleidingsgroep iedere 2 weken, ik volg hen in begeleidingsgesprekken en beoordeel opdrachten. Zo krijg ik zicht op wie ze zijn, hoe ze zich ontwikkelen, en wat vervolgstappen kunnen zijn .”

Dus de opleiding is voor iedere student anders?

Elvira: “Natuurlijk heeft de opleiding een bepaalde structuur. Maar nee, leiderschap is geen vast format. Als leider neem je altijd jezelf mee, met je hele hebben en houwen.

Je wordt bij Basisbekwaan niet ‘gemodelleerd’ naar ons beeld van een ‘goede’ schoolleider. Het is een beetje als beeldhouwen: in iedere deelnemer zit al een leider. Als docenten proberen wij die leider er zo mooi mogelijk uit te krijgen. Hoewel, dat doet de student vooral zelf door aan de slag te gaan met zijn of haar eigen ontwikkeling. Je bent vooral je eigen beeldhouwer.”

Esther: “Wat de opleiding voor iedere student anders maakt, is natuurlijk niet alleen wie zij zelf zijn en de ontwikkeling die ze door te maken hebben. Ook de specifieke context waarin ze leidinggeven verschilt, en dus verschilt ieders opleidingstraject.

Het beroepsprofiel hanteren we als kader: waar bevind jij je ten opzichte van deze leiderschapspraktijken? Hoe zie jij dat, wat zeggen de mensen aan wie je leiding geeft, wat zien de andere deelnemers in de opleidingsgroep, wat ziet de opleider?

Zo is de praktijk van een VO-deelnemer heel anders dan die van een PO-deelnemer. Daarom begint de opleiding met zicht krijgen op die eigen specifieke context. We dagen studenten uit om daar boven te gaan hangen.

Dat kan bijvoorbeeld gaan over hoe het schoolsysteem in elkaar zit, of de cultuur. Is die politiek of heerst er meer een familiecultuur? En welke interventies ga je als leider uitvoeren om het sterke te behouden en op te schuiven in een door jou gewenste richting?

Daarnaast leren de deelnemers veel van elkaar, juist omdat ze in verschillende contexten werkzaam zijn.”

Wat betekent het dat je bij Vakbekwaam leert om ‘onderzoeksmatig en integraal’ leiding te geven?

Esther: “Zowel bij Basis- als Vakbekwaam sturen wij op de onderzoeksmatige houding van deelnemers. Dat betekent dat ze vraagstukken goed onderzoeken en analyseren, om ze vervolgens effectief te kunnen aanpakken. Bijvoorbeeld door vanuit verschillende invalshoeken naar data te kijken.

Hierin gaan we niet zo ver als tijdens de Master Educational Leadership, maar studenten doen hierin wel al dergelijke vaardigheden op.

Met ‘integraal’ bedoelen we dat de deelnemers uitdagen om naar het ‘hele plaatje’ te kijken. Want zodra je een vraagstuk gaat onderzoeken, kom je er al snel achter dat er complexe processen spelen op verschillende domeinen. Bijvoorbeeld de domeinen structuur/cultuur en personeel en faciliteiten. Geen enkel vraagstuk kleurt binnen de lijntjes van één domein. Integraal sturen vraagt dan ook dat je de vraagstukken vanuit verschillende perspectieven tegelijk kunt bekijken.”

In hoeverre speelt de eigen praktijk van de deelnemer een rol?

Elvira: “Die speelt een hele grote rol. Toepasbaarheid is alles: de schoolleider moet alles wat hij of zij leert kunnen gebruiken in de eigen praktijk.

Het gaat dus om veel meer dan een boekje lezen en je afvragen wat die theorie in de praktijk zou kunnen betekenen. Wij dagen studenten uit om ermee aan de slag te gaan, vanuit hun eigen praktijk.”

Esther: “Tegelijkertijd is die theorie natuurlijk wel heel belangrijk. Alles wat we in de opleidingen overbrengen, is academisch gestoeld. ‘Evidence based’, noemen we dat ook wel.

Studenten zeggen ook vaak: ‘Voorheen deed ik maar wat, maar nu wat ik waaróm ik het zo doe. Of waarom ik het zo níet meer wil doen.’

Zo krijgen ze dus vanuit de theorie handvatten voor de praktijk. Bijvoorbeeld als ze morgen een moeilijk gesprek moeten voeren, kunnen ze zich vanuit de theorie goed voorbereiden. En achteraf, of het gesprek nu wel of niet goed gegaan is, analyseren waarom het zo gelopen is.”

Beide opleidingen duren 1 jaar, en het programma is intensief. Wat vinden studenten daarvan?

Elvira: “Zowel Basis- als Vakbekwaam zijn inderdaad best pittige opleidingen om te doen. De deelnemers dompelen zich een jaar lang echt onder in hun eigen ontwikkeling als leider.

Toch zeggen studenten achteraf vaak dat het omgevlogen is. Dat heeft deels te maken met die toepasbaarheid van alles wat we aanreiken.”

Esther: “En omdat ze het met elkaar doen, met collega’s. Het groepsgevoel is altijd sterk, terwijl ze ook veel van elkaar leren. En ja, óók wanneer de leiderschapspraktijken uiteenlopen. Aan het begin horen we nog weleens: ‘Ik kom uit het PO, dus kan ik niets leren van iemand uit het VO.’ Maar daar komen ze altijd van terug. Dit is een prachtig voorbeeld van het hebben van aannames en hoe je daar afscheid van mag nemen.

Tijdens de opleidingen speelt intervisie een grote rol. We zien dat de verschillende intervisiegroepen elkaar ook na de opleiding blijven opzoeken. Want ze merkten hoe waardevol het is om met mensen van buiten je organisatie te blijven spiegelen. Delen, denken en uitwisselen. Samen leren dus!

Studenten houden er dus ook een waardevol netwerk búiten de eigen context aan over. Het helpt dat we een landelijke opleiding zijn; dan krijg je verschillende mensen uit allerlei contexten bij elkaar.”

Zijn er nog plaatsen beschikbaar voor het nieuwe studiejaar?

Elvira & Esther: “Jazeker! Zowel voor Basis- als Vakbekwaam kunnen (aanstormende) schoolleiders zich nog aanmelden. De inschrijving is geopend!”

Meer informatie en aanmelden: Basisbekwaam of Vakbekwaamhttps://www.nso-cna.nl/opleidingen/vakbekwaam-schoolleider/